Liên tục đưa ra những sáng tác mới gắn liền với “thương hiệu” nhóm Xẩm Hà thành, là những bài Xẩm đương đại dựa trên lối sáng tác cổ truyền như “Bốn mùa hoa Hà Nội”, “Xẩm Rau má”, “Tứ vị Hà Thành”... cá nhân anh thấy khán giả đón nhận thế nào?
- Xẩm Hà thành có một may mắn là luôn được khán giả yêu mến cho nên hầu như những dự án nghệ thuật của nhóm trong nhiều thể loại như sáng tác mới, phát hành MV hay các buổi biểu diễn theo chuyên đề, biểu diễn đại chúng, thậm chí biểu diễn bán vé cũng được sự đón nhận nhiệt tình. Tôi nghĩ đó là một điều may mắn, nhất là với nghệ thuật truyền thống thì điều đó là điều đáng quý.
Riêng đối với các sáng tác mới của chúng tôi thì cho tới hiện nay may mắn là sau một thời gian phát hành đã sống được trong lòng khán giả, chứ không chỉ rộ lên một thời gian ngắn rồi lại chìm vào quên lãng. Tôi để ý thấy có những bác lớn tuổi, có cả những em nhỏ đã hát lại những sáng tác của nhóm và quay lại bằng máy điện thoại đưa lên mạng xã hội. Điều đó thể hiện sự lan tỏa của những tác phẩm. Trong khi, có rất nhiều khán giả từ TPHCM vẫn vào fanpage của nhóm để hỏi việc nhóm có vào trong đó biểu diễn hay không? Chưa kể khán giả Việt kiều cũng bày tỏ sự quan tâm tới Xẩm, nói tên những bài hát mà họ yêu mến, chia sẻ cùng nghệ sĩ trong nhóm.
Có bí quyết nào để một nhóm nhạc truyền thống như Xẩm Hà thành lại liên tục có được những dự án lớn như vậy?
- Chả có bí quyết nào cả. Là do sự nhiệt huyết cùng đồng lòng của mỗi thành viên trong nhóm mà thôi. Chúng tôi quan niệm, phải liên tục đặt ra các mục tiêu, những công việc và làm bằng tất cả con tim, rồi mọi người sẽ cảm nhận và yêu mến. Chính từ suy nghĩ ấy, ngay từ khi nhóm thành lập, cũng 8 năm có lẻ rồi, chúng tôi đã đặt mục tiêu phải tổ chức được những đêm tôn vinh hát Xẩm bằng các chương trình nghệ thuật thật quy mô nhưng phải phù hợp, thậm chí coi trọng đến những địa điểm biểu diễn sao cho gần gũi với nhân dân như ở phố đi bộ Bờ Hồ hay ở các lễ hội truyền thống tại vùng quê xa. Chúng tôi cũng mơ ước có những chương trình âm nhạc thật lớn, giới thiệu đặc trưng âm nhạc Việt Nam cho du khách quốc tế... Nhiều lắm, không bao giờ hết các mục tiêu, nhưng để thực hiện thì phải từng bước, chứ không đi tắt, làm ẩu được.
Và giờ nhìn lại, nhóm đã thực hiện những điều như mong muốn chưa?
- Chưa! Mong muốn thì biết bao nhiêu cho đủ. Nhưng nhóm cũng cảm thấy vui lòng khi nhiều trong số đó đã dần thành hiện thực. Chẳng hạn như hai đêm nhạc tại Nhà hát Lớn Hà Nội chúng tôi đã tổ chức như “Xẩm Hà thành” (tháng 1.2011) và “Xẩm và Đời” (tháng 1.2015), các buổi biểu diễn ở Pháp, Đức, rồi trình diễn tại 5 trường đại học ở Mỹ... Và cả mơ ước Xẩm sẽ bán được vé cũng đã áp dụng hai năm nay với chương trình “Tinh hoa nhạc Việt” với chủ đề “Ngãi mẹ sinh thành”, dù lượng tiền bán vé vẫn chỉ ở mức thu không đủ bù chi. Ngoài ra, một kế hoạch lớn nhất là thực hiện chương trình giới thiệu tinh hoa âm nhạc Việt Nam nói chung, Đồng bằng Bắc Bộ nói riêng phục vụ du khách quốc tế nhóm Xẩm Hà thành cũng đã hoàn thành xong.
Có vẻ như Xẩm Hà thành đang ở trong phạm vi hoạt động mang dáng dấp của một đoàn ca nhạc tổng hợp?
- Đúng như vậy, nhưng chỉ chuyên biệt về âm nhạc truyền thống dân tộc. Chúng tôi hoạt động rộng hơn để cái nọ bổ trợ cái kia cho sự phát triển chung của nhóm, cũng là mong muốn đóng góp được những điều tốt đẹp cho nền âm nhạc truyền thống nói riêng, bản sắc văn hóa dân tộc nói chung. Một mặt khác, ngày càng nhiều nghệ sĩ được đào tạo và có khả năng đã tìm đến với nhóm, tin tưởng và muốn gắn bó. Chúng tôi cũng hy vọng khởi xướng nhiều hoạt động có thu nhập ổn định ở mức tối thiểu để nhằm giúp cho các nghệ sĩ yên tâm gắn bó với chúng tôi. Tuy nhiên, Xẩm vẫn luôn là trọng tâm và xuất hiện với vai trò chủ đạo trong mọi hoạt động nghệ thuật của nhóm.
Sáng tác các đề tài đương đại bằng âm nhạc truyền thống, có vẻ như hai thái cực hoàn toàn trái ngược nhau, vậy làm sao để hài hòa?
- Cũng không hẳn vậy. Đề tài đương đại với những mối quan tâm mang tính thời sự vẫn là một trong những điểm nổi bật từ xưa tới nay đối với nghệ thuật hát Xẩm. Trong quá trình nghiên cứu, tìm hiểu, tôi nhận thấy vấn đề mang tính thời sự lại được các nghệ nhân Xẩm xưa quan tâm và truyền tải một cách hết sức thú vị. Chẳng hạn như hưởng ứng phong trào bình dân học vụ thì Xẩm có bài “Tiễu trừ giặc dốt” hát trên điệu Xẩm sai, hay “Hỏi thăm cô tú” trên điệu Xẩm tàu điện; thậm chí Xẩm còn tham gia rất tích cực trên mặt trận tuyên truyền, trong các phong trào địch vận xưa kia.
Lại nói về báo chí, Nguyễn Quang Long được biết đến là một cây bút về các vấn đề âm nhạc, nó có bổ trợ gì cho việc sáng tác các bài Xẩm của anh cho nhóm Xẩm Hà thành?
- Có chứ, rất nhiều. Mặc dù không phải nhà báo chuyên nghiệp mà chỉ bước chân vào làng báo bằng các bài viết chuyên về mảng âm nhạc, nhưng việc viết này cũng cho tôi cập nhật được tính thời sự, kết hợp với đặc điểm của Xẩm, từ đó truyền tải các tin tức nóng vào Xẩm trên tinh thần báo chí với tiêu chí phải có tác động tốt hơn cho xã hội. Cũng từ quan điểm này mới có “Xẩm trà đá”, “Xẩm đường lưỡi bò” và một chùm 5 bài Xẩm về đề tài giao thông. Tất nhiên, tôi chỉ là người đưa ra ý tưởng, định hướng nội dung, có những bài trực tiếp viết lời lồng điệu xẩm, có những bài nhờ các cây bút, các nhà thơ chấp bút hộ. Hoàn thiện bài thì cần có sự tham gia của các nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa, Phạm Đình Dũng, Hồ Điệp... Ngược lại, từ âm nhạc tôi cũng có thêm cho mình những kinh nghiệm báo chí. Nói chung, tôi là người tham lam, muốn khám phá hết khả năng bản thân mình trong những hoạt động mới mẻ khi có cơ hội. Tất nhiên, mọi khám phá này chỉ nằm ở hai lĩnh vực đúng nhất với con người tôi đó là âm nhạc và báo chí trong lĩnh vực văn hóa.
Xin cảm ơn anh và chúc nhóm Xẩm Hà thành ngày một phát triển!
