Một trong những biện pháp hiệu quả là bảo đảm thừa nhận lẫn nhau giữa các tổ chức, DN sản xuất, kinh doanh đối với kết quả chứng nhận sự phù hợp của sản phẩm. Tuy nhiên, hiện chưa nhiều DN coi trọng hoạt động chứng nhận, đặc biệt là việc lựa chọn đúng và trúng tổ chức công nhận, chứng nhận phù hợp. PV Báo Lao động đã có cuộc trao đổi với ông Vũ Xuân Thủy, Giám đốc Văn phòng Công nhận chất lượng Việt Nam (BoA) để làm rõ hơn vấn đề trên.
Ông đánh giá như thế nào về hoạt động công nhận, chứng nhận hiện nay? Các hoạt động này đã tác động như thế nào đến sản xuất, kinh doanh của các DN Việt?
- Có thể khẳng định hoạt động công nhận cũng như chứng nhận tại Việt Nam trong thời gian qua đã đóng góp quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản lý, chất lượng sản phẩm, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và bảo vệ môi trường của Việt Nam.
Theo số liệu của tổ chức ISO, với 1,6 triệu chứng chỉ ISO về hệ thống quản lý đã được cấp trên thế giới thì có khoảng hơn 7.000 chứng chỉ, chứng nhận do các tổ chức chứng nhận cấp ở Việt Nam cấp cho 6 hệ thống quản lý khác nhau như: Hệ thống quản lý chất lượng (QMS); hệ thống quản lý môi trường (EMS); hệ thống quản lý an toàn thực phẩm (FSMS); hệ thống quản lý năng lượng (EnMS)... Đây đều là những hệ thống quản lý tiên tiến, hoạt động thực hành tốt, đã được thế giới đúc kết đưa vào trong tiêu chuẩn. Việt Nam chúng ta cũng đang áp dụng các hệ thống này.
Các hệ thống quản lý khác nhau đang được áp dụng tại hơn 7.000 DN ở Việt Nam chắc chắn sẽ giúp các đơn vị cải thiện quản trị nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng và tạo thuận lợi trong xuất khẩu hàng hóa ra nước ngoài.
Bên cạnh đó, hoạt động công nhận cũng song hành cùng với hoạt động chứng nhận để đảm bảo rằng, các chứng chỉ do tổ chức chứng nhận cấp ra là tin cậy. Hiện nay ở Việt Nam có hơn 100 chương trình chứng nhận đã được BoA đánh giá và công nhận, trong đó có khoảng 60 chương trình chứng nhận liên quan đến các hệ thống quản lý.
Vậy các DN sẽ được hưởng những lợi ích cụ thể gì qua hoạt động chứng nhận?
- Tùy thuộc vào những lĩnh vực tiêu chuẩn mà DN xin chứng nhận. Ví dụ đối với chứng nhận hệ thống quản lý chất lượng, công tác tổ chức sẽ hoạt động theo cách thức đảm bảo đạt được mục tiêu đề ra, phát triển bền vững và luôn đáp ứng yêu cầu của khách hàng. Đối với hệ thống quản lý môi trường, công tác tổ chức sẽ đảm bảo tuân thủ các yêu cầu pháp luật về môi trường của Việt Nam, cải thiện hoạt động môi trường; hệ thống quản lý an toàn thực phẩm phải đảm bảo thực phẩm được sản xuất theo đúng cách từ trang trại đến bàn ăn; còn với hệ thống quản lý năng lượng, DN sẽ xây dựng được hệ thống quản lý để sử dụng năng lượng tối ưu...
Ngoài ra, trong điều kiện hội nhập ngày càng sâu rộng cùng sự cạnh tranh khốc liệt với các DN nước ngoài, các DN có chứng chỉ hệ thống quản lý theo tiêu chuẩn ISO sẽ là điều kiện để tham gia đấu thầu, được các khách hàng lớn từ các công ty đa quốc gia dùng làm căn cứ để đánh giá, chấp nhận.
Ông có thể nói rõ hơn về sự khác nhau giữa tổ chức công nhận và chứng nhận ở đây ?
- Tổ chức công nhận và tổ chức chứng nhận đều nằm trong hệ thống đánh giá sự phù hợp nhưng ở những tầng khác nhau và có vai trò riêng của mình.
Tổ chức công nhận là đơn vị đánh giá và cấp chứng chỉ cho các tổ chức chứng nhận để khẳng định các tổ chức chứng nhận này có đủ năng lực tiến hành đánh giá, cấp chứng chỉ chứng nhận cho các tổ chức, DN. Đồng thời, tổ chức chứng nhận phải tuân thủ theo tiêu chuẩn ISO/IEC 17021.
Nói ngắn gọn, tổ chức chứng nhận cấp chứng chỉ cho các tổ chức, DN, ví dụ như cấp chứng nhận hệ thống quản lý chất lượng theo ISO 9001để khẳng định các tổ chức, DN này có hệ thống quản lý chất lượng phù hợp theo tiêu chuẩn.
Hiện nay ở Việt Nam có khoảng 100 tổ chức chứng nhận đang hoạt động bao gồm: Các tổ chức chứng nhận thuộc Nhà nước, tổ chức chứng nhận tư nhân, tổ chức chứng nhận có vốn đầu tư nước ngoài.
Liệu có dẫn đến tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi” đối với một tổ chức vừa công nhận và chứng nhận?
- Do vai trò của tổ chức công nhận và tổ chức chứng nhận là khác nhau như đã nêu ở trên do vậy, theo tiêu chuẩn quốc tế cũng như quy định pháp luật của Việt Nam, hiện không cho phép một đơn vị vừa tiến hành hoạt động công nhận vừa tiến hành hoạt động chứng nhận.
Quy định của Việt Nam cũng nêu rõ: Người thành lập, quản lý, điều hành tổ chức công nhận không được thành lập, quản lý, tham gia quản lý, điều hành hoặc làm đại diện theo pháp luật của tổ chức chứng nhận. Quy định pháp lý rất rõ ràng, do vậy, vấn đề cần đặt ra ở đây là chúng ta phải thực hiện tốt việc kiểm tra, thực thi theo đúng quy định của pháp luật.
Vậy DN cần phải có những điều kiện hay sự chuẩn bị như thế nào để tiếp cận với hoạt động chứng nhận thưa ông?
- Để có thể được cấp chứng chỉ, chứng nhận, tất nhiên DN đó phải có cán bộ, nhân viên (nguồn nhân lực) hiểu về tiêu chuẩn thông qua công tác đào tạo. Ngoài ra, DN đó phải xây dựng được hệ thống tài liệu theo quy định của tiêu chuẩn dựa trên phân tích các quy trình thực hiện công việc của đơn vị cũng như nhận diện các yêu cầu khách hàng và mục tiêu của chính họ.
Tuy nhiên, DN có thể tự xây dựng hoặc sử dụng dịch vụ tư vấn để triển khai xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, đồng thời lựa chọn những tổ chức chứng nhận tin cậy để xin chứng nhận.
Như đã đề cập ở trên, DN cần chọn các tổ chức chứng nhận có đủ năng lực, đó là các tổ chức đã được công nhận.
Đặc biệt, DN cần lưu ý kiểm tra trước khi tiến hành xin chứng nhận, đó là việc một tổ chức công nhận cho tổ chức chứng nhận đó đã được Tổ chức công nhận quốc tế (IAF), cơ chế thừa nhận năng lực của các thành viên ký thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau (IAF MLA) thừa nhận hay chưa.
Ông có lời khuyên gì với DN đã, đang và sẽ tiếp cận các hoạt động này với mục đích phát triển kinh tế, xã hội?
- Điều đầu tiên phải khẳng định, việc áp dụng các hệ thống quản lý trong các DN là điều tốt và cần phải được khuyến khích. Như đã nêu ở trên, công tác thực hành quản lý tốt đã được thế giới đúc kết, được đưa vào trong hệ thống tiêu chuẩn. Nếu áp dụng tốt, điều này sẽ đem lại nhiều lợi ích to lớn cho DN.
Đặc biệt trong thời kỳ hội nhập, cạnh tranh giữa các DN trong và ngoài nước, phần lớn các khách hàng lớn trên thế giới đều yêu cầu nhà cung cấp phải có chứng chỉ ISO. Trường hợp nhà cung cấp, DN đó không có, hoặc chưa được cấp chứng chỉ thì sản phẩm của chính DN sẽ không được chấp nhận.
Tuy vậy, các DN phải ý thức được việc xây dựng và có chứng chỉ ISO là hoạt động thực chất, hay nói cách khác là thể hiện đúng thực chất chất lượng sản phẩm của chính DN đó. Có nghĩa, DN không nên cố gắng bằng mọi giá (không theo chuẩn mực) để có chứng chỉ.
Điều quan trọng ở đây là sự quyết tâm thật sự của lãnh đạo tổ chức, DN đó với mong muốn đơn vị, DN của chính mình phát triển bền vững và sản phẩm, dịch vụ luôn đáp ứng yêu cầu của khách hàng.
Xin cảm ơn ông!
