Tuy nhiên, để thành lập và vận hành sàn giao dịch đúng với mục tiêu, nhiều câu hỏi cần được giải đáp trong đó lộ trình phù hợp cũng phải sớm được xây dựng cụ thể.
Góp phần làm giá xăng dầu ở mức thấp nhất so với giá thế giới
Kinh doanh xăng dầu vốn được coi là ngành siêu lợi nhuận, mảnh đất màu mỡ, “con gà đẻ trứng vàng” thu hút nhiều nhà đầu tư góp vốn. Cho nên, có thời điểm số lượng cửa hàng xăng dầu trên cả nước lên tới hơn 18.000; 500 thương nhân phân phối và 38 doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu.
Thế nhưng, thông tin khiến nhiều người "giật mình", đó là từ đầu năm đến nay đã có 16 thương nhân phân phối xăng dầu trả lại giấy phép và có dự báo làn sóng này chưa dừng lại. Hàng loạt các vụ tiêu cực về kinh doanh xăng dầu được khui ra, như vụ Xuyên Việt Oil, Công ty Hải Hà, Công ty Thiên Minh Đức, Công ty Trung Linh Phát…
Để khắc phục những bất cập trên, các chuyên gia cho rằng, cần một công cụ, một phương thức kinh doanh mới để thị trường minh bạch hơn. Đó là việc nghiên cứu thành lập sàn giao dịch kinh doanh xăng dầu, giúp các đơn vị phân phối tiếp cận nguồn hàng.
Chuyên gia kinh tế - PGS.TS Đinh Trọng Thịnh cho hay, việc xây dựng sàn kinh doanh xăng dầu giúp đảm bảo lợi ích của cả người mua và người bán, trước mắt sẽ góp phần làm giá xăng dầu ở mức thấp nhất so với giá thế giới.
"Khi lên sàn thì một doanh nghiệp có thể mua của bất kỳ ai nếu giá hợp lý và như vậy vị thế của các bên sẽ thay đổi. Tiếp đó là sẽ làm cho hoạt động mua bán xăng dầu vừa rõ ràng công khai minh bạch cả về số lượng, giá cả lẫn chất lượng.
Về phía Nhà nước, rõ ràng với việc kinh doanh xăng dầu như thế Nhà nước sẽ có số liệu tương đối đầy đủ để lập kho dữ liệu về xăng dầu, đồng thời có chỉ đạo can thiệp phù hợp với yêu cầu quản lý của Nhà nước. Từ đó đảm bảo định hướng của Nhà nước trong thị trường xăng dầu nhưng cũng đảm bảo cho thị trường kinh doanh xăng dầu diễn ra thông đồng bén giọt và đảm bảo an ninh năng lượng, tránh đứt gãy trong cung ứng", ông Thịnh nói.
Ông Vũ Vinh Phú - nguyên Phó Giám đốc Sở Thương mại TP Hà Nội - cho biết, có một thực tế vẫn còn hạn chế, mặc dù Nhà nước kiểm soát về giá, ấn định giá, nhưng giá vẫn phải theo thế giới; bởi nhập vào cao thì phải điều hành giá cao và khi thị trường xuống thấp mới hạ giá được.
Do đó, việc thành lập sàn giao dịch xăng dầu sẽ giúp giá xăng sát nhất với giá thế giới, sẽ tăng, giảm theo những biến động hàng ngày, thậm chí hàng giờ. "Họ tự biết phải tính toán lỗ lãi khi kinh doanh từng giọt xăng dầu của mình theo thị trường. Họ tự phải biết làm gì để khách hàng đến với họ. Từ đó thị trường cạnh tranh hoàn hảo sẽ ra đời”, ông Phú cho hay.
Ông Nguyễn Xuân Thắng - Giám đốc Công ty TNHH Xăng dầu Hải Âu Phát - cho biết, sàn giao dịch xăng dầu cần hoạt động theo hình thức như chợ thương mại kinh doanh xăng dầu. Trong đó, bên bán sẽ đăng ký và đưa đầy đủ thông tin hàng hóa, gồm số lượng, chất lượng, chứng nhận nguồn gốc hàng hóa, kho lưu trữ, giá giao dịch lên sàn giao dịch.
Bên mua sẽ căn cứ vào giá cả, chủng loại sản phẩm để lựa chọn số lượng, chủng loại sản phẩm muốn mua. Nhà nước sẽ quản lý hoạt động của sàn giao dịch, bảo hộ các giao dịch trên sàn và thu thuế hoặc phí tương ứng cho lượng hàng hóa giao dịch.
Theo ông Thắng, nguồn cung chính của sàn giao dịch xăng dầu là một phần hoặc toàn phần lượng nhập khẩu của thương nhân đầu mối; một phần hoặc toàn phần lượng xăng dầu sản xuất của nhà máy lọc dầu; lượng xăng dầu hợp quy đang luân chuyển trên thị trường; nguồn xăng dầu từ kho dự trữ quốc gia; nguồn xăng dầu quy đổi từ Quỹ bình ổn giá xăng dầu.
Thành lập tổ liên ngành nghiên cứu đề xuất lập sàn giao dịch kinh doanh xăng dầu
Theo ông Nguyễn Tiến Thỏa - nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), kinh doanh xăng dầu truyền thống là mua bán hàng hóa giao ngay; còn các phương thức mua bán trên sàn giao dịch là giao sau. Điều này đòi hỏi phải sử dụng kỹ thuật tính toán phức tạp. Do đó, ông Thỏa cho rằng, cần có lộ trình, bước đi thích hợp và chỉ thành lập, đưa sàn giao dịch xăng dầu vào hoạt động khi đã chuẩn bị đủ các điều kiện.
Điều kiện cần là xây dựng và hoàn thiện cơ sở pháp lý một cách đồng bộ, phù hợp với thông lệ quốc tế về sở giao dịch xăng dầu, chính sách tài chính, tiền tệ, hoạt động giao dịch, quản lý, giám sát.
Trao đổi với Lao Động, bà Nguyễn Thúy Hiền - Phó Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước (Bộ Công Thương) - cho biết, đề xuất thành lập sàn xăng dầu khá mới, do vậy Bộ sẽ tiếp tục lấy ý kiến các doanh nghiệp, hiệp hội để thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Chính phủ.
"Trước mắt, Bộ Công Thương đang thành lập một tổ liên ngành để nghiên cứu đề xuất lập sàn giao dịch kinh doanh xăng dầu. Bộ sẽ xem xét, nghiên cứu thành lập một mô hình phù hợp với Việt Nam để báo cáo Thủ tướng Chính phủ", bà Hiền nêu.
