Tăng giá điện nhưng cần hài hòa lợi ích

Phải hài hoà lợi ích

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, từ đầu năm đến nay, diễn biến giá nhiên liệu thế giới (giá than nhập khẩu theo chỉ số NewCastle, giá dầu Brent), tỉ giá đồng USD/VND tăng cao hơn rất nhiều so với bình quân năm 2020, năm 2021 và các số liệu dự báo trước đây.

Tuy nhiên, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ để ổn định kinh tế vĩ mô và an sinh xã hội, giá điện chưa được xét điều chỉnh theo biến động của thông số đầu vào, năm 2022 đến nay là năm thứ 3 giá bán điện bình quân vẫn giữ nguyên kể từ tháng 3.2019.

Nhận định về đề xuất tăng giá điện của EVN, ông Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu thị trường giá cả - cho biết, Quyết định 24 của Thủ tướng đã quy định, trong điều kiện giá đầu vào tăng hoặc giảm thì giá điện cũng cần điều chỉnh theo. Đây là yếu tố khách quan, nếu không kịp thời có giải pháp sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động sản xuất kinh doanh của ngành điện.

Thực tế cho thấy, năm 2022, tình hình thế giới có nhiều biến động lớn, đặc biệt giá nhiên liệu tăng cao dẫn đến nhiều nước trên thế giới gặp khó khăn về năng lượng. Giá điện thế giới liên tục tăng cao trước tác động của tình hình tại Ukraina và các yếu tố cung - cầu.

Trong đó một số nước ghi nhận giá điện tăng cao như tại Anh giá điện tăng 80% so với năm 2021, Hungary tăng gấp đôi, Brazil tăng 114% so với năm 2015 với mức tăng bình quân đạt 16,3% trong giai đoạn 2015-2021. Tại Thái Lan giá điện đã chạm mức cao kỷ lục, khoảng 3.300 VNĐ/kWh, tăng gần 20% so với giá đỉnh năm 2014. Tình trạng cắt giảm tiêu thụ điện đã diễn ra tại nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt là một số nước Châu Âu.

Theo ông Ngô Trí Long, trước những biến động về giá nhiên liệu đầu vào, hiện hầu hết các nước trên thế giới đều đã điều chỉnh giá điện. Trong khi giá điện tại nhiều quốc gia trên thế giới tăng cao thì việc không tăng giá điện của Chính phủ Việt Nam được nhiều chuyên gia trong nước và quốc tế đánh giá là một nỗ lực lớn của Chính phủ và ngành điện.

Tuy nhiên, chi phí nhiên liệu đầu vào tăng, các chi phí quản lý, sản xuất… tăng trong khi giá bán điện cố định mà không được điều chỉnh thì ngành điện sẽ bị lỗ là đương nhiên. Và sẽ còn tiếp tục lỗ nếu không có sự điều chỉnh kịp thời.

Tăng giá điện ở mức phù hợp

Ông Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và Tăng trưởng xanh - cho rằng, cần phải có những tính toán để điều chỉnh giá điện ở mức chấp nhận được. Trong đó, lưu ý việc thu hút tư nhân làm truyền tải.

“Nếu muốn tư nhân làm truyền tải, nhưng giá điện truyền tải chúng ta trả cho 1 kWh quá thấp, các dự án phải kéo dài 70-80 năm mới hoàn vốn thì không ai muốn đầu tư”, ông Sơn cho hay.

Ông Sơn nhấn mạnh: “Việc giữ cho giá điện thấp quá lâu như vậy kéo theo rủi ro rất cao cho EVN đi kèm với mất uy tín về mặt tài chính, chưa kể dẫn đến việc mất vốn, không thể trả tiền mua điện cho các nhà đầu tư. Trường hợp có điều chỉnh giá, với vai trò quản lý nhà nước, Cục Điều tiết Điện lực, Bộ Công Thương sẽ phải giám sát các chi phí, phải cùng với EVN tính toán lại cụ thể”.

Theo ông Sơn, nếu không tăng giá điện kịp thời, EVN chắc chắn không có khả năng vay vốn để đầu tư một loạt các dự án hạ tầng. Như vậy, vài năm sau cả nền kinh tế sẽ chịu thiệt hại rất lớn khi không đáp ứng đủ nguồn.

TS Cấn Văn Lực - chuyên gia kinh tế trưởng BIDV - cho rằng, việc tăng giá điện cần phải được tính toán kỹ lưỡng, đánh giá tác động đối với người dân, doanh nghiệp và cả ngành điện.

Vị chuyên gia này nhìn nhận, có hai lý do cần thiết phải tăng giá điện ở mức phù hợp. Thứ nhất là để giảm áp lực tài chính quá lớn cho doanh nghiệp nhưng phải đảm bảo công khai, minh bạch, đồng thời phải bóc tách được số lỗ xảy ra ở đâu.

Trong vòng hơn ba năm trở lại đây, chúng chưa tăng giá điện và nếu tính tới năm 2023 thì sẽ là 4 năm. Trong khi đó, rõ ràng lạm phát, chi phí, giá cả, đặc biệt là chi phí đầu vào của ngành điện tăng rất mạnh trong thời gian vừa qua như: Giá than, giá khí đốt,...

Điều này khiến cho ngành điện gặp khó khăn về tài chính, số liệu báo cáo hiện nay cho thấy ngành điện lỗ hàng chục nghìn tỉ đồng. Dù vậy, cũng cần phải đánh giá và bóc tách kỹ hơn xem số lỗ này do đâu và xuất phát từ nguyên nhân nào. Tuy nhiên, cần tính toán mức tăng giá điện sao phù hợp với tăng trưởng, lạm phát cũng như tác động với người dân và doanh nghiệp.

Thứ hai là cần tăng giá điện để thu hút đầu tư vào ngành điện, chỉ khi đưa công nghệ mới vào thì chi phí sản xuất điện mới có thể giảm bớt. “Thủ tướng cũng đã chỉ đạo rất quyết liệt trong thời gian vừa qua, ngành điện phải nghiên cứu, tính toán đưa công nghệ mới vào để giảm chi phí sản xuất điện giúp duy trì giá hợp lý cho người dân” ông Lực cho hay.