Bất cập trong xác định tiền cấp quyền khai thác khoáng sản
Liên quan đến việc thực hiện đấu giá quyền thăm dò và khai thác khoáng sản, KTNN chỉ ra hàng loạt vấn đề nổi cộm: Địa phương chậm triển khai thực hiện việc đấu giá quyền khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường.
Không công khai tên tổ chức, tên loại khoáng sản và vị trí khu vực đề nghị thăm dò khoáng sản trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia và Báo Đấu thầu; đưa vào kế hoạch đấu giá quyền khai thác khoáng sản không thuộc quy hoạch, không phù hợp với quy hoạch.
Thậm chí, tỉnh Hà Giang đã phê duyệt Kế hoạch đấu giá quyền khai thác khoáng sản với 67 điểm mỏ chủ yếu là đá vôi, cát sỏi làm vật liệu xây dựng trong giai đoạn 2017-2021, nhưng tỉnh lại chưa thực hiện đấu giá.
Trong quản lý, theo dõi tiền cấp quyền khai thác khoáng sản của Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng tồn tại nhiều vấn đề. Cụ thể, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam đã theo dõi, tổng hợp không đầy đủ công tác tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản ở các tỉnh.
Tuy nhiên, KTNN cũng chỉ rõ, Quyết định số 1051 đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành ngày 27.5.2021 nhưng vẫn chưa có đủ căn cứ để xác định giá tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản.
Trong khi đó, việc phê duyệt bổ sung tiền cấp quyền khai thác khoáng sản của 13 Quyết định tại Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa đảm bảo quy định tại Điều 6 Nghị định số 67 của Chính phủ. Việc xác định tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đối với mỏ đồng Sin Quyền, mỏ đồng Vi Kẽm khi xác định lần đầu và các lần tiếp theo còn có sự khác biệt do Bảng giá tính thuế tài nguyên của địa phương ban hành tạo ra nhiều cách hiểu khác nhau.
Vì thế, KTNN đã kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường cần thực hiện kiểm điểm trách nhiệm đối với tập thể, cá nhân có liên quan trong việc xác định tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, rà soát ra thông báo hằng năm giai đoạn 2018-2022 đối với 2 mỏ đồng Sin Quyền và Vi Kẽm.
Cũng liên quan đến việc tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, KTNN phát hiện 3 tỉnh: Bình Phước, Phú Thọ, Bắc Kạn đã xác định trữ lượng để tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản là trữ lượng khai thác.
Tỉnh Cao Bằng và Tuyên Quang ban hành văn bản phê duyệt tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và gửi cơ quan thuế chậm.
Tỉnh Thái Bình ban hành văn bản tạm dừng việc nộp tiền cấp quyền không đúng đối tượng; có địa phương chưa thực hiện đầy đủ các biện pháp xử lý đối với số nợ tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, đến ngày 31.12.2021, số nợ được KTNN xác định lên tới 957 tỉ đồng.
Trước những bất cập này, KTNN kiến nghị Bộ TNMT chỉ đạo các đơn vị có liên quan kiểm tra xác định, làm rõ cơ sở tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đối với một số Quyết định để đảm bảo thu đúng, đủ tiền cấp quyền khai thác khoáng sản.
Thực tế khai thác không tuân thủ giấy phép được cấp
Đánh giá về công tác quản lý sau cấp phép, đối với giấy phép do Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp, KTNN nêu rõ, còn đơn vị được cấp phép thăm dò không nộp, chậm nộp báo cáo định kỳ; có 71 giấy phép khai thác khoáng sản chậm nộp và 7 giấy phép khai thác khoáng sản không nộp báo cáo định kỳ hoạt động khai thác khoáng sản. Có 24 giấy phép không nộp và 58 giấy phép nộp chậm báo cáo thống kê, kiểm kê trữ lượng khoáng sản đã khai thác.
Đồng thời, còn 16 đơn vị với 17 giấy phép có sản lượng khai thác vượt công suất khai thác, trong đó có 13 giấy phép có sản lượng khai thác vượt công suất khai thác trên 15%, cá biệt có 5 giấy phép mà sản lượng khai thác vượt công suất khai thác tới trên 100%.
Trước những bất cập này, KTNN kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường chỉ đạo Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam khẩn trương thực hiện xử lý theo quy định đối với các đơn vị được cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản nhưng không nộp, nộp chậm báo cáo định kỳ hoạt động khai thác khoáng sản và báo cáo thống kê, kiểm kê trữ lượng khoáng sản đã khai thác, đặc biệt là xử lý các đơn vị khai thác vượt công suất.
Đối với giấy phép của các địa phương cấp, KTNN phát hiện 2 địa phương bổ nhiệm Giám đốc điều hành mỏ không đạt tiêu chuẩn quy định. Có giấy phép khai thác còn hiệu lực nhưng vẫn chưa thực hiện xây dựng cơ bản; mỏ chưa tiến hành khai thác nhưng chậm xây dựng cơ bản.
Một số địa phương có tình trạng đơn vị không làm thủ tục thuê đất nhưng vẫn thực hiện khai thác nhiều năm; chưa hoàn chỉnh thủ tục đất đai nhưng đã thực hiện khai thác; được cấp phép khai thác nhưng chưa hoàn thiện thủ tục giao đất, thuê đất. Thậm chí, có tỉnh đã phê duyệt tiền cấp quyền khai thác khoáng sản nhưng chưa tính tiền thuê đất…
Chưa kể, nhiều doanh nghiệp giấy phép đã hết hạn hoặc tạm dừng nhưng vẫn khai thác; khai thác khi chưa có thiết kế mỏ; khai thác các loại khoáng sản khác không có trong giấy phép. Có doanh nghiệp sử dụng vật liệu nổ khai thác nhưng không có sản lượng báo cáo định kỳ và kê khai thuế; nhưng lại có doanh nghiệp không sử dụng vật liệu nổ hoặc sử dụng rất ít nhưng vẫn có sản lượng khai thác lớn.
