Khó khăn ngay từ đầu năm, xuất khẩu nông sản giảm
Việt Nam đặt mục tiêu trong năm 2020 sẽ đạt kim ngạch xuất khẩu 300 tỉ USD. Tuy nhiên, ngay từ những ngày đầu năm khó khăn do dịch bệnh virus Corona đã tác động mạnh tới nền kinh tế Việt Nam nói chung và kim ngạch xuất nhập khẩu nói riêng.
Theo các chuyên gia từ Công ty chứng khoán SSI, về mặt kinh tế, Việt Nam trong những năm qua đã đẩy mạnh kết nối thương mại quốc tế, tổng giá trị xuất khẩu và nhập khẩu/GDP chiếm tỉ lệ cao (196,6 %). Do đó, bất kỳ sự gián đoạn nào đến từ các nhà cung ứng quan trọng như Trung Quốc có thể sẽ là thách thức đối với tăng trưởng kinh tế của Việt Nam.
Trên thực tế, Việt Nam đã đóng cửa một số cửa khẩu đến Trung Quốc (VD: Lào Cai, Lạng Sơn…) đồng nghĩa với việc hạn chế giao thương giữa Trung Quốc và Việt Nam ở một mức độ nhất định. Thêm vào đó, Việt Nam đã thực hiện hạn chế cấp thị thực đối đối với những khách đến từ các khu vực tại Trung Quốc chịu ảnh hưởng nghiêm trọng bởi virus Corona Xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp và hoạt động du lịch sẽ chịu ảnh hưởng bất lợi từ những sự kiện nêu trên, ít nhất là trong ngắn hạn.
Xuất khẩu nông sản Việt Nam đi Trung Quốc bị đình trệ, hàng trăm xe container chở nông sản vẫn ùn tắc tại cửa khẩu. Khoảng 6.000 tấn thanh long Việt Nam bị huỷ hợp đồng tại thành phố Vũ Hán.
Kim ngạch xuất khẩu nông sản trong quý I/2020 chỉ đạt khoảng 3 tỉ USD, bằng 84,3% so với cùng kỳ năm 2019.
Du lịch, dịch vụ - vốn được coi là ngành xuất khẩu tại chỗ - chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Theo khảo sát có tới 50% lượng khách từ nhà hàng, khách sạn đã huỷ đặt chỗ. 90% lượng khách huỷ đặt tour. Ước tính thiệt hại của ngành du lịch trong 3 tháng tới sẽ vào khoảng 5-7 tỉ USD.
Trước đó, Thủ tướng chính Phủ Nguyễn Xuân Phúc khẳng định: “Chính phủ chấp nhận một số thiệt hại về kinh tế để bảo vệ tính mạng sức khoẻ của người dân”.
Mục tiêu có xa vời?
Mặc dù vấp phải những khó khăn ngay trong tháng đầu năm, nhưng PGS.TS Phạm Tất Thắng nhận định, Việt Nam có nhiều cơ hội thúc đẩy xuất khẩu chạm mốc 300 tỉ USD như kỳ vọng. Bởi, theo ông Thắng, trong bối cảnh hiện nay, nếu chúng ta giữ dịch không ảnh hưởng lớn, đặc biệt là với sự vào cuộc quyết liệt của các cấp, các ngành khống chế dịch tốt như hiện nay, thì đây là cơ hội để Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa, vì các quốc gia đang có dịch hiện không xuất khẩu được.
Bên cạnh đó, cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung vẫn có thể diễn biến căng thẳng. Đây là cơ hội cho những quốc gia không nằm trong cuộc chiến, trong đó có Việt Nam, thúc đẩy xuất khẩu vào thị trường Mỹ...
Trao đổi với phóng viên báo Lao Động, TS Lê Đăng Doanh, chuyên gia kinh tế cho biết: “Việt Nam là một trong những nền kinh tế mở nhất thế giới. Năm nay, Việt Nam đặt mục tiêu kim ngạch xuất nhập khẩu 300 tỉ USD. Tôi cho rằng đây là mục tiêu cao trong bối cảnh thị trường Trung Quốc gặp khó khăn, kinh tế thế giới tăng trưởng chậm lại, khả năng tăng trưởng thấp rõ ràng, Việt Nam cần nỗ lực rất lớn để đạt được mục tiêu đó”.
Ba giải pháp để đạt mục tiêu 300 tỉ USD
TS Lê Đăng Doanh cho rằng, mục tiêu 300 tỉ USD hoàn toàn có thể đạt được nếu Việt Nam thực hiện được 3 giải pháp như sau.
Thứ nhất, tái cơ cấu nông nghiệp. Các sản phẩm nông sản cần chế biến sâu, nâng cao giá trị chứ không chỉ xuất khẩu sản phẩm tươi, thô.
Thứ hai, nâng cao năng lực cạnh tranh, tham gia chuỗi giá trị sản xuất của các tập đoàn lớn như Samsung, Canon, Sony...
Thứ ba là đa dạng hoá thị trường xuất khẩu. Bài học xuất khẩu Trung Quốc bị ùn ứ cho thấy Việt Nam cần đa dạng hoá thị trường mới, ví dụ Trung Đông, Châu Phi... Việt Nam hiện đã ký kết tham gia vào hiệp định CPTPP, và sắp tới là EUFTA, các doanh nghiệp cần tận dụng tốt các cơ hội. Bộ Công Thương đang nỗ lực mở ra nhiều thị trường mới nhưng bản thân các doanh nghiệp Việt Nam chưa tận dụng được.
Cùng quan điểm trên, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn - ông Nguyễn Xuân Cường cho biết: “Đây là cơ hội bức bách để Việt Nam tập trung tái cơ cấu nông nghiệp, liên kết chặt để chuỗi giá trị mở ra thị trường mới, không thể chỉ đưa sản phẩm thô, đi bán tươi rồi khi có rủi ro lại tập trung đôn đáo giải cứu”. Thay vì biện pháp mang tính tình thế thì tái cơ cấu ngành nông nghiệp là biện pháp căn cơ.
Trước những diễn biến không thuận lợi của tình hình dịch viêm phổi cấp do virus Corona có thể tác động tới xuất khẩu của Việt Nam, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh yêu cầu Cục Xuất nhập khẩu thuộc Bộ theo dõi sát tình hình, diễn biến tại các cửa khẩu, thông báo kịp thời cho các doanh nghiệp, hiệp hội để có phương án thích hợp trong trường hợp hoạt động xuất nhập khẩu với Trung Quốc bị hạn chế hoặc tạm dừng để thực hiện các biện pháp chống dịch.
Cũng theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, việc tìm kiếm, mở rộng thị trường là cần thiết, và trên thực tế Bộ Công Thương đã và đang tích cực triển khai. Tuy nhiên, trong bối cảnh diễn biến phức tạp của dịch thì trước hết cần tập trung vào những thị trường có tiềm năng và còn dư địa phát triển.
