Đặc khu kinh tế có gì đặc biệt?
Bộ KHĐT kỳ vọng từ năm 2020 trở đi 3 đặc khu kinh tế Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc sẽ có tính lan tỏa, đóng góp tăng GDP địa phương (GRDP) hàng tỉ USD mỗi năm. Từ năm 2030, thu nhập trung bình của người dân sinh sống ở 3 đặc khu này sẽ đạt từ 12.000 đến 13.000 USD/người/năm.
Vì sao thời điểm này Việt Nam cần có những đặc khu kinh tế, theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: “Hiện nay, nền kinh tế đất nước đang có dấu hiệu phát triển chậm lại, năng lực cạnh tranh thấp, việc khai thác các tiềm năng tĩnh, lợi thế tự nhiên và nguồn lực đã dần tới hạn, môi trường đầu tư của Việt Nam cũng đang mất dần tính hấp dẫn do bị cạnh tranh quốc tế mạnh mẽ”.
Mặc dù ở Việt Nam đã từng phát triển mô hình các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế cửa khẩu… nhưng mô hình này hiện đã không còn mới, hệ thống pháp luật thiếu thống nhất, thủ tục hành chính, thủ tục đầu tư và điều kiện đầu tư kinh doanh còn chưa đủ thông thoáng.
Còn theo ông Trần Duy Đông - Vụ trưởng Vụ quản lý các khu kinh tế - Bộ KHĐT - thì Việt Nam có tiềm năng phát triển kinh tế biển, thể chế chính trị, xã hội ổn định… Các khu vực Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc đều có vị trí chiến lược, có điều kiện tự nhiên thuận lợi, khí hậu ôn hoà, có tiềm năng phát triển các ngành, nghề công nghệ cao, du lịch nghỉ dưỡng cao cấp, dịch vụ logistic, thương mại, bất động sản… Vì vậy rất cần thiết để xây dựng Luật điều chỉnh riêng để tạo cơ sở pháp lý áp dụng đối với mô hình phát triển mới tại các đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt như trên.
3 sự đột phá hạ tầng, thể chế, nhân lực
Bà Hoàng Thị Tư - hàm Vụ trưởng Vụ Kinh tế Tổng hợp - Ban Kinh tế Trung ương cho rằng, việc xây dựng đặc khu kinh tế có ý nghĩa rất lớn, Việt Nam đang thực hiện chiến lược phát triển đất nước tạo ra 3 sự đột phá là hạ tầng, thể chế, và nhân lực. Ba đặc khu này sẽ là sự thử nghiệm và hình mẫu, sau khi thành công sẽ có tác dụng lan toả.
Từ năm 2003, khu kinh tế mở Chu Lai được thành lập nhưng mô hình này không mấy thành công. “Nói là khu kinh tế mở nhưng thực ra không mở. Ngay từ đầu chúng ta chọn một tỉnh nghèo và muốn vực lên nên mới đưa ra cơ chế chính sách mở, nhưng lúc đó VN chưa có kinh nghiệm về đầu tư nước ngoài nên nhiều bộ, ngành e ngại khi mở quá không quản lý được. Thêm vào đó, nguồn lực đầu tư đòi hỏi lớn vì lúc đó Chu Lai quá nghèo. Việc phát huy nguồn lực từ bên ngoài rất hạn chế nếu hạ tầng của khu vực đó chưa tốt, ngân sách không đủ điều kiện” - bà Hoàng Thị Tư nói. “Nếu Việt Nam không cải tiến môi trường đầu tư, chúng ta sẽ thua ngay trên sân nhà” - bà Hoàng Thị Tư nói.
Trao đổi với PV, PGS-TS Trần Đình Thiên - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam - cho biết: “Việc Việt Nam xây dựng đặc khu kinh tế không chỉ để so với trong nước mà còn phải có cơ chế đủ hấp dẫn để cạnh tranh và thu hút nguồn lực quốc tế. Khi chúng ta soạn luật, chính sách phải nhắm tới các nhà đầu tư hạng nhất. Cái người ta quan tâm là thủ tục hành chính, pháp luật có đủ sức hấp dẫn nhà đầu tư hạng nhất vào hay không?”
Đồng tình với quan điểm trên, bà Hoàng Thị Tư cho rằng, một trong những hạn chế nhất của Việt Nam hiện nay là thủ tục hành chính, bộ máy, chế độ, trách nhiệm không rõ ràng, minh bạch, quyền cá nhân nhưng trách nhiệm tập thể. Đối với đặc khu kinh tế thì quyền tập thể được đưa vào luật, trưởng đặc khu phải chịu trách nhiệm cá nhân”.
“Hiện nay VN lo đủ thứ, cứ làm đi, bàn mãi 15 năm nay rồi mà mãi chưa có đặc khu kinh tế. Tôi ủng hộ các đề xuất của Ban soạn thảo, thậm chí, tôi còn muốn tăng thêm quyền hạn cho đặc khu” - PGS-TS Trần Đình Thiên cho biết.
Quảng Ninh đang dẫn đầu “cuộc đua”
Trao đổi với PV, bà Hoàng Thị Tư cho biết: “Xuất phát từ nhu cầu của địa phương, hiện nay Quảng Ninh là tỉnh đi đầu trong việc chủ động đề xuất các cơ chế chính sách để tái cơ cấu nền kinh tế, tạo ra đột phá. Đối với khu vực Vân Đồn sẽ tập trung phát triển công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ công nghệ cao, du lịch sinh thái, du lịch văn hoá, dịch vụ hàng không và hậu cần hàng không, dịch vụ thương mại và mua sắm.
Ngoài ra, theo ông Trần Duy Đông, Vân Đồn có lợi thế nằm trong đầu mối giao thương Trung Quốc - ASEAN, Vân Đồn có khả năng tiếp cận thị trường 23 triệu dân trong bán kính 4-5 giờ lái xe và 3,5 tỉ dân trong bán kính 4-5 giờ bay. Thêm vào đó, Chính phủ chấp thuận cho dự án casino tại Vân Đồn thí điểm cho người Việt vào chơi cũng là lợi thế.
Theo Dự thảo luật quy định về đơn vị Hành chính kinh tế đặc biệt Vân Đồn sẽ được áp dụng chính sách đặc thù riêng gồm: Ngân sách tỉnh Quảng Ninh bổ sung cho Vân Đồn tối thiểu 1500 tỉ đồng/năm trong 5 năm kể từ khi thành lập để xây dựng kết cấu hạ tầng. Vân Đồn sẽ được hỗ trợ hoạt động liên quan đến công nghệ cao, hỗ trợ các hãng hàng không mở tuyến bay đến và đi tại Cảng Hàng không Vân Đồn. Một ưu đãi nữa là cho phép khách du lịch sử dụng Giấy thông hành do nước láng giềng có chung đường biên giới cấp được nhập cảnh qua cửa khẩu đường biển và đường hàng không tại Vân Đồn với thời gian tạm trú không quá 30 ngày.
