Cơ cấu biểu giá bán lẻ điện bộc lộ bất cập sau gần 10 năm thực hiện

Giá bán điện không phản án chi phí sản xuất

“Thời gian gần đây, do có sự thay đổi về cơ cấu sử dụng điện, nên giá bán cho nhóm khách hàng không phản ánh kịp thời chi phí sản xuất” - Bộ trưởng Bộ Công Thương nói, đồng thời cho biết, hiện giá bán cho nhóm khách hàng sản xuất đang thấp hơn giá phản ánh chi phí, nên ảnh hưởng tới mục tiêu sử dụng điện hiệu quả, tiết kiệm.

Mặt khác, các doanh nghiệp không có động lực đổi mới công nghệ, điều chỉnh sản xuất, nhất là khi nhóm tiêu dùng này chiếm tỉ trọng lớn trong phụ tải của hệ thống điện hiện nay.

“Điều này có nghĩa là vẫn tồn tại việc bù chéo giữa các nhóm khách hàng sử dụng điện ở các mức độ khác nhau” - Bộ Công Thương đánh giá.

Khắc phục điều này, cơ quan quản lý cho hay, từ năm ngoái đã nghiên cứu phương án cải tiến cơ cấu biểu giá bán lẻ điện. Trong đó, biểu giá bán lẻ này dự kiến còn 5 bậc thay vì 6 như hiện hành. Khoảng cách giữa các bậc cũng được phân chia lại, phù hợp thực tế dùng điện của người dân và giá ở bậc cao nhất (701kWh trở lên) trên 3.450 đồng/kWh (chưa gồm thuế VAT).

Làm gì để có giá điện hợp lý?

Bù chéo trong giá bán điện được hiểu là ngành điện bán điện giá cao cho sinh hoạt, lấy tiền thu được để bù đắp, trợ giá cho điện sản xuất vốn được tính giá rẻ hơn nhiều. Nhìn vào biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt hiện nay, đúng là giá điện (chưa bao gồm thuế giá trị gia tăng) sản xuất thấp hơn giá điện sinh hoạt.

Ví dụ, vào khung giờ bình thường, giá điện cho các ngành sản xuất (cấp điện áp từ 110kV trở lên) là 1.584 đồng/kWh, thậm chí vào giờ thấp điểm chỉ 999 đồng/kWh; trong khi giá điện sinh hoạt bậc rẻ nhất cũng đã 1.728 đồng/kWh, còn bậc cao nhất lên đến 3.015 đồng/kWh. Người dùng điện sinh hoạt thì không có mức giá thấp hay cao điểm.

Giá điện ở Việt Nam hiện thấp so với giá thành sản xuất, dẫn tới Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) - doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh điện - thua lỗ, trên 26.000 tỉ đồng trong 2022.

Ông Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam - nhìn nhận, cách bù giá, bao cấp một phần cho các đối tượng yếu thế hiện nay ảnh hưởng trực tiếp tới giá điện thực tế, làm hỏng cơ chế thị trường.

Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, muốn có giá điện hợp lý, nguyên tắc thị trường phải chi phối, đảm bảo cân bằng cung cầu và sản xuất, tiêu dùng.

Trao đổi với Lao Động ngày 6.11, chuyên gia năng lượng Trần Viết Ngãi - Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cho rằng, tình trạng bù chéo giá điện giữa sản xuất và sinh hoạt nên được “khắc phục và thu hẹp dần” vì chính sách thu hút đầu tư không thể và không nên ưu đãi bằng giá điện như trước nữa. Bởi giá điện sản xuất thấp hơn giá điện sinh hoạt, nhưng chảy vào các lĩnh vực sản xuất sử dụng năng lượng nhiều như luyện kim, sản xuất thép, ximăng... thì rõ ràng thiệt thòi cho người dân.

“Theo tôi, nên có 3 bậc giá điện. Sử dụng dưới mức 100kWh trả thấp hơn giá điện bình quân; điện cho người có thu nhập trung bình từ 101 - 500kWh bằng giá bình quân và người dùng điện nhiều, thu nhập cao từ 501kWh trở lên, giá cao hơn giá bình quân.

Điện là mặt hàng không khuyến khích sử dụng nhiều và giá phải ủng hộ người dùng điện tiết kiệm, thế nên chính sách lấy tiền điện từ người dùng nhiều bù cho người dùng ít vẫn nên áp dụng nhằm khuyến khích tiết kiệm và có tiền để ngành tái đầu tư” - ông Ngãi nêu quan điểm.