Khủng hoảng ngân hàng sẽ tồi tệ đến mức nào đang là vấn đề cần được trả lời. Dù hai ngân hàng tại Mỹ đã phá sản tháng trước và một phần ba vẫn đang gặp khó khăn, nhưng chính sách cho vay khẩn cấp của Cục Dự trữ Liên bang (FED) dường như đã ngăn chặn được hiệu ứng domino.
Sự sụp đổ của Ngân hàng Thung lũng Silicon (SVB) được cho là một “triệu chứng”, không phải nguyên nhân.
Vấn đề cốt lõi của SVB là ngân hàng này có rất nhiều khoản nợ chính phủ được tài trợ bởi các khoản tiền gửi không ổn định. Khi lãi suất tăng mạnh vào năm ngoái, giá trị thị trường của khoản nợ đó giảm mạnh và tiền gửi trở nên đắt và khan hiếm hơn.
Rất nhiều ngân hàng sở hữu trái phiếu cũng mất giá tương tự. Tuy nhiên, đó chỉ là phần nổi của tảng băng chìm nợ nần. Theo FED, kể từ cuối năm 2009, tổng số nợ của các chính phủ, doanh nghiệp và hộ gia đình đã tăng 90% lên 68 nghìn tỉ USD.
Kể từ đầu năm ngoái, lãi suất đã tăng với tốc độ nhanh nhất kể từ đầu những năm 1980. Khi lãi suất tăng lên, giá trị của khoản vay hoặc trái phiếu hiện có sẽ giảm xuống.
Dù xử lý bảng cân đối kế toán thế nào, thực tế những khoản vay trái phiếu đều giá trị thấp hơn rất nhiều so với khi được phát hành và ai đó phải chịu những khoản lỗ đó.
Các ngân hàng là những chủ nợ rõ ràng nhất, nhưng nhìn chung, các quỹ hưu trí và quỹ tương hỗ, quỹ tín dụng tư nhân, công ty bảo hiểm nhân thọ, công ty phát triển kinh doanh, quỹ phòng hộ và các tổ chức phi ngân hàng khác cũng nắm giữ nhiều khoản nợ như vậy.
Đối với một bên đầu tư dài hạn không vay mượn, chẳng hạn như quỹ hưu trí hoặc quỹ tương hỗ, khoản thua lỗ có ít hậu quả mang tính hệ thống ngoài việc cảm thấy tiền bị hụt đi. Song, đối với các bên trung gian tài chính thì phức tạp hơn: số tiền kiếm được từ tài sản của mình hiện đã giảm đi rất nhiều so với số tiền phải trả để được tài trợ. Điều này cản trở khả năng cho vay nhiều hơn, và đối với một số bên, đó là sự sống còn cuối cùng.
Cuộc khủng hoảng tài chính 2007-2009 bắt đầu với các ngân hàng ngầm (các công ty phát hành IOU ngắn hạn và đầu tư số tiền thu được vào chứng khoán bảo đảm bằng thế chấp). Các “ngân hàng bề nổi” đã lộ rõ là mắt xích yếu.
Điều đó có thể là các “ngân hàng ngầm” đã chịu ít rủi ro hơn kể từ cuộc khủng hoảng vừa qua, hoặc có thể đơn giản là các vấn đề vẫn chưa được đưa ra ánh sáng.
Trên thực tế, ngân hàng ngầm đã gặp vấn đề ở nước ngoài khi Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) chỉ ra trong một báo cáo phát hành đầu tháng 4. Tháng 9 năm ngoái, những lo ngại về ngân sách của Anh đã khiến lợi suất trái phiếu chính phủ tăng vọt, gây thiệt hại cho các quỹ hưu trí sử dụng chiến lược “đầu tư dựa trên trách nhiệm pháp lý” có đòn bẩy. Điều này buộc các quỹ phải bán trái phiếu để đáp ứng các cuộc gọi ký quỹ, khiến lợi suất thậm chí còn cao hơn.
Vào tháng 10.2022, các công ty tài chính của Hàn Quốc đã vỡ nợ đối với thương phiếu được phát hành để tài trợ cho các khoản vay dự án bất động sản, gây ra sự gia tăng toàn diện về lãi suất thương phiếu và trái phiếu doanh nghiệp.
Chưa có điều gì tương tự xảy ra ở Mỹ. Tuy nhiên, các ngân hàng ngầm đã phát triển đáng kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Phân khúc phát triển nhanh nhất là tín dụng tư nhân. Kể từ đầu năm 2008, tín dụng tư nhân đã tăng gần gấp sáu lần, lên tới 1,5 nghìn tỉ USD - lớn hơn thị trường trái phiếu lãi suất cao hoặc thị trường cho vay có đòn bẩy. Với 4,4 nghìn tỉ USD, 3 thị trường này có giá trị hơn tất cả các khoản vay thương mại và công nghiệp của các ngân hàng, ở mức 2,7 nghìn tỉ USD.
IMF cho biết, tín dụng tư nhân (chủ yếu được tài trợ bằng vốn của nhà đầu tư) bị khóa trong một vài năm nên không có rủi ro. Trong khi một số khoản tín dụng tư nhân chịu rủi ro về lãi suất, các khoản vay thường có lãi suất thả nổi. Các nhà quản lý quỹ có thể bù đắp bằng cách tính phí cao hơn đối với các khoản vay mới, được tài trợ từ các khoản vay sắp đáo hạn hoặc vốn mà các nhà đầu tư có nghĩa vụ phải cung cấp khi được yêu cầu.
Ngay cả khi tín dụng tư nhân không bị rút cạn như đã xảy ra với các ngân hàng vào tháng trước, thì cũng có thể phải đối mặt với áp lực cắt giảm tương tự như các ngân hàng, làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng tín dụng và tăng nguy cơ suy thoái kinh tế. Theo PitchBook Data, huy động vốn của các quỹ tín dụng tư nhân đã giảm 42% vào năm ngoái kể từ năm 2021.
Việc xác định phạm vi rủi ro xung quanh hoạt động ngân hàng ngầm bị cản trở bởi tính chất không rõ ràng. Tín dụng tư nhân ít minh bạch hơn so với cổ phiếu và trái phiếu. IMF lưu ý, các cơ quan quản lý đã tăng cường thu thập thông tin trong thập kỷ qua, nhưng “thiếu các chi tiết quan trọng và thường bị chậm hoặc không thường xuyên”.
Tuần trước, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen đã đề xuất trao thêm quyền hạn cho các cơ quan quản lý liên bang nhiều quyền hơn đối với các tổ chức phi ngân hàng lớn và phức tạp.
Tuy nhiên, vấn đề cơ bản vẫn chưa được giải quyết. Lãi suất có khả năng duy trì ở mức cao do lạm phát dai dẳng càng làm tăng nguy cơ vỡ nợ. Kết quả là, những căng thẳng sẽ tiếp tục lan tràn qua hệ thống tài chính, mặc dù có thể không phải với thảm kịch ngân hàng phá sản.
