Đây là thông tin bà Caitlin Wiesen, quyền Điều phối viên thường trú của Liên Hợp Quốc tại Việt Nam, Trưởng Đại diện thường trú Chương trình Phát triển của LHQ (UNDP) tại Việt Nam thông tin tại Hội nghị “Phát triển thị trường lao động linh hoạt, hiện đại, bền vững và hội nhập” do Chính phủ tổ chức vừa qua.
Tổn thương, yếu thế và nhiều thiệt thòi
TS Bùi Sĩ Lợi - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội - cho biết, có đến 43,9% lực lượng lao động phi chính thức được xếp vào nhóm lao động có việc làm dễ bị tổn thương (32,1% là lao động tự làm và 11,8% là lao động gia đình không được trả lương), trong khi chỉ 14% lao động chính thức được xếp vào nhóm này. Đáng lo ngại là hầu hết lao động phi chính thức không có bảo hiểm xã hội (chiếm 97,9%) và chỉ có 0,2% được đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, còn lại 1,9% đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện.
Vì là nhóm lao động yếu thế nên lao động tự do sẽ không có đủ “sức mạnh” ứng phó với những khó khăn, khủng hoảng phát sinh như mất việc, dịch bệnh, ốm đau đột xuất... Theo bà Caitlin Wiesen, lao động tự do cần chính sách bảo hộ cần thiết để họ được đảm bảo an sinh.
Trưởng Đại diện thường trú UNDP cũng cho rằng, Việt Nam còn thiếu biện pháp bảo vệ hiệu quả cho các nhóm bị tổn thương ngoài các biện pháp đã có như bảo hiểm thất nghiệp hay những trung tâm dịch vụ cộng đồng. Chính điều này khiến lao động gặp khó khi tìm việc mới, tìm việc thay thế khi gặp khủng hoảng. Đáng nói là một số chính sách hỗ trợ lao động thất nghiệp ở Việt Nam cũng chưa phát huy hết hiệu quả. Thực tế này khiến 1/4 lao động Việt Nam hiện nay làm việc tại các doanh nghiệp không chính thức, không có hợp đồng lao động...
Nhóm giải pháp tổng thể
Về giải pháp dịch chuyển lao động khu vực phi chính thức vào khu vực chính thức để họ có thêm các gói an sinh hỗ trợ, ông Bùi Sỹ Lợi nêu các nhóm giải pháp tổng thể. Trong đó, cần sự phối hợp giữa doanh nghiệp, chính sách an sinh bằng các gói hỗ trợ của Chính phủ và nỗ lực đầu tư phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
Cụ thể, đầu tiên là phải tự tăng trưởng. Thứ hai là sự cởi mở của doanh nghiệp để thu hút lao động như chi phí tuyển dụng, hỗ trợ người lao động về vấn đề nhà ở, giáo dục,...
Thứ ba là tăng cường đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để nguồn nhân lực đó phù hợp với nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp. Phải củng cố, phát triển và đầu tư cho các cơ sở đào tạo dạy nghề bền vững, phải nâng cao chất lượng nguồn nhân lực theo nhu cầu của thị trường. Đào tạo theo kế hoạch, theo đơn đặt hàng của doanh nghiệp, “cung” đào tạo theo “cầu”.
Thứ tư, phải tiếp tục thực hiện các gói an sinh xã hội, từ Nghị quyết của Chính phủ để thực hiện đảm bảo đời sống cho người lao động. Vấn đề cốt lõi là phải nắm chắc được sự biến động của thị trường lao động để kết nối cung - cầu lao động, phải làm sao cho 2 cung - cầu này gặp nhau thì sẽ giải quyết được vấn đề về thị trường lao động.
Bên cạnh những giải pháp đó, Nhà nước cần đầu tư phát triển kinh tế xã hội, phát triển hạ tầng cơ sở với mục tiêu là thu hút lao động, giải quyết vấn đề việc làm, tăng thu nhập.
“Cuối cùng là cần một cơ chế để nắm chắc lực lượng lao động, cần phân tích đánh giá để kết nối cung - cầu, xác nhận lại thị trường lao động trong tương lai, tránh trường hợp nhiều lao động thất nghiệp. Sau đó, doanh nghiệp cũng phải thực hiện biện pháp đào tạo lại, trong quỹ bảo hiểm thất nghiệp của chúng ta có một quỹ dành cho đào tạo tại doanh nghiệp để đi trước đón đầu và khắc phục sự biến động về kinh tế, chuyển đổi nghề nghiệp, dịch bệnh tác động… đào tạo thế này hướng đến việc giữ chân người lao động”, ông Lợi nhấn mạnh.
