Theo ông, ý tưởng xây dựng cầu gỗ vượt Hộ Thành hào để nối Thượng Thành nhằm giải quyết vấn đề áp lực giao thông ở khu vực cửa Ngăn liệu có khả thi?
- Trước hết về mặt quan điểm tiếp cận thì một quyết sách ra đời phải phát xuất từ nhu cầu xã hội bức thiết, được định hình từ những luận chứng, luận cứ khoa học lẫn thực tiễn vững chắc, để đảm bảo tính khả thi và phát huy giá trị tối ưu trong xã hội.
Cho nên ở đây, có thể các ngành chức năng đã có báo cáo về thực trạng ách tắc giao thông nghiêm trọng, kéo dài ở nút thắt cửa Ngăn nên lãnh đạo tỉnh mới nêu vấn đề để xem xét, lựa chọn phương án giải quyết tối ưu. Cách đặt vấn đề như vậy, nhìn từ ý tưởng, là rất đáng trân trọng để kịp thời tháo gỡ những ách tắc nghiêm trọng.
Tuy nhiên, việc khẳng định tính cấp thiết và cách đặt vấn đề hơi đột ngột, liên quan trực tiếp tới di sản thế giới lại dễ gây sốc, gây ngộ nhận về một sự đường đột, nôn nóng, cần được thông tin một cách cụ thể, thận trọng và đầy đủ hơn, nhất là trên các phương tiện truyền thông.
Đây có phải là phương án “duy nhất” để giải quyết giao thông ở khu vực cầu cửa Ngăn hay không? Nên rất cần một cuộc “hội chẩn” từ nhiều ngành, nhiều góc nhìn để tìm ra giải pháp tối ưu, ví dụ trước tiên có thể đề xuất phương án phân luồng giao thông để giảm tải cửa Ngăn: Chỉ cho đi bộ cửa Ngăn, và các phương tiện giao thông đi vào/ra Kinh thành Huế ở các cửa khác gần đó.
Một vấn đề cần được xem xét trong bối cảnh và mối quan hệ tổng thể của “tuyệt tác đô thị” Huế. Hệ thống cổng thành trên bộ và cả dưới nước (Đông, Tây Thành thủy quan) là một tuyệt tác và công năng sử dụng vẫn ổn suốt hàng trăm năm qua. Cần khảo sát cụ thể với diện tích đó, số lượng và mật độ dân cư lẫn du khách lúc cao điểm, nếu phân bổ đều cho hệ thống các cổng thành, sẽ ùn tắc thế nào, trong bao lâu, do đâu... để làm cơ sở tham chiếu đề xuất giải pháp.
Nếu vẫn triển khai giải pháp này cần lưu ý những gì, thưa ông?
- Cửa Ngăn tắc là bởi phần lớn du khách tập trung từ bến xe Nguyễn Hoàng nên phân luồng là giải pháp tối ưu theo hai hướng: Một là ngoài bến xe Nguyễn Hoàng, có thể định hình nên hệ thống bãi xe mini thông minh ở bên ngoài (và cả bên trong) các cổng thành (cửa Sập, nhà Đồ, cửa Hữu, chánh tây...), kể cả mạnh dạn mở rộng khai thác tuyến đường thủy từ sông Đông Ba - Đông Thành thủy quan - Ngự Hà - Tây Thành thủy quan. Đồng thời, khuyến khích các loại hình dịch vụ tư nhân trong chính các nhà vườn. Thứ hai, từng bước có thời hạn, thời gian biểu, hạn chế dần các loại ô tô từ lớn đến nhỏ vào ra thành Nội, để khuyến khích đi bộ, dùng xe đạp, xe máy và xe điện, xe lam dạng “bus” nhỏ xinh tiện dụng đặc trưng Huế. Thành Nội theo tôi, là một “đại phố đi bộ” tuyệt vời trong tương lai để thưởng thức, khám phá tinh thần Huế thong dong, trầm mặc, cổ kính.
Như vậy, cần tiến hành một cách thận trọng các bước từ định hình ý tưởng, khảo sát nhu cầu và khẳng định tính cấp thiết, tỉnh khả thi với những luận chứng, luận cứ xác thực (tần suất, lưu lượng, mật độ người và các phương tiện giao thông, đánh giá tác động về kết cấu, môi trường, di sản văn hóa và cả dư luận xã hội...)
Xây dựng cầu gỗ sẽ ảnh hưởng thế nào đến kết cấu kiến trúc di tích Thượng Thành nói riêng, và ảnh hưởng đến cảnh quan di sản văn hóa nói chung của Hoàng thành Huế?
- Cần tham chiếu hệ giá trị pháp lý và luân lý (công năng vốn có của di tích và dư luận xã hội), đặc biệt là từ các góc độ gia pháp, hương lệ, phép nước và công ước quốc tế để định vị một công việc, một chính sách, ở một không gian đặc hữu, nhạy cảm của Kinh Thành Huế trong quần thể di tích cố đô Huế đã được UNESCO vinh danh. Cho nên, trước khi tập trung “cứu chữa” cửa Ngăn bằng cách kiến tạo một “thượng đạo” bên cạnh, thiết nghĩ cần thận trọng khảo sát, chuẩn bị kỹ lưỡng, để phân luồng, chia lửa giảm tải nhờ các cửa thành khác, tạo thành một hệ thống được điều hòa thông suốt. Không gian Hộ Thành hào phải được xanh trong trở lại với sen, với cá, với cảnh quan sạch đẹp xung quanh, định hình những lối đi dạo ấn tượng, dọc theo bờ thành, tương tự như ở Thượng thành, chưa cần tới những con đường cắt ngang một cách thô cứng, xét trên nhiều phương diện: địa sinh thái, lịch sử - văn hóa, kiến trúc cảnh quan phong thủy và cả pháp lý (tham chiếu luật di sản văn hóa, các công ước quốc tế có liên quan).
Khi đã có đủ căn cứ, với tính khả thi cao, phù hợp với căn cốt di sản, thì khả năng hiện thực hóa sẽ rất gần và đi liền với nó là những hiệu ứng tích cực trên nhiều phương diện: Kinh tế - xã hội - kiến trúc - văn hóa - du lịch.
Xin cảm ơn ông!
