Hạn chế lạm dụng thuốc
Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 vừa tiếp nhận một trường hợp bệnh nhân nam N.H.N (24 tuổi, Hà Nội) vào viện với triệu chứng ngạt tắc mũi kéo dài gần 10 năm nay, bệnh nhân phải thường xuyên thở bằng miệng trong quá trình sinh hoạt hàng ngày.
Sau đó, bệnh nhân được nhập viện để chuẩn bị cho phẫu thuật chỉnh hình cuốn mũi dưới. Tuy nhiên, ngoài các triệu chứng về mũi xoang, khi thăm khám, các bác sĩ khoa Tai Mũi Họng phát hiện bệnh nhân có những biểu hiện rất kín đáo của bệnh lý nội tiết giống Hội chứng Cushing như rậm lông, mặt tròn đỏ, da mỏng, nhiều vết rạn da, yếu và giảm khối lượng cơ gốc chi….
Bệnh nhận sau đó được hoãn phẫu thuật và chuyển khám chuyên khoa Nội tiết để được thăm khám và làm các xét nghiệm hooc-môn. Qua khai thác tiền sử, các bác sĩ phát hiện bệnh nhân này có một giai đoạn hơn 5 năm liên tục mỗi ngày đều tự ý sử dụng thuốc xịt mũi chống ngạt mũi có hoạt chất chống viêm Dexamethasone. Kết quả xét nghiệm cho thấy nồng độ cortisol máu của bệnh nhân lúc 8h sáng ở mức rất thấp, (1,5nmol/L, chỉ số bình thường 166-507nmol/L). Bệnh nhân sau đó được hoãn phẫu thuật để điều trị bệnh lý nội tiết.
Trước đó, các bác sĩ Bệnh viện Bãi Cháy, tỉnh Quảng Ninh tiếp nhận bệnh nhi 10 tuổi suy tuyến thượng thận do dùng thuốc xịt mũi chứa thành phần corticoid liên tục trong 1 năm. Bệnh nhi N.T. H (10 tuổi, trú tại Sơn Động, tỉnh Bắc Giang) được gia đình đưa tới khám tại Bệnh viện Bãi Cháy do bị viêm mũi, ngạt mũi, dùng thuốc xịt tai mũi họng lâu ngày không đỡ. Bệnh nhân H đến bệnh viện với các dấu hiệu như bộ mặt cushing, chân tay rậm lông, thêm xét nghiệm cận lâm sàng cho thấy chỉ số cortisol thấp (3,43 nmol/l), các bác sĩ chẩn đoán trẻ bị suy tuyến thượng thận do dùng thuốc có corticoid, viêm mũi xoang cấp.
Các bác sĩ xác định: Sử dụng thuốc có thành phần corticoid dài ngày không theo hướng dẫn của bác sĩ là một trong những nguyên nhân gây suy tuyến thượng thận đối với bệnh nhi.
Hậu quả
Theo bác sĩ Lưu Thúy Quỳnh, khoa Nội tiết (Bệnh viện Trung ương Quân đội 108), suy thượng thận thứ phát do thuốc là tình trạng giảm tiết cortisol của tuyến thượng thận do sự ức chế từ nồng độ corticoid cao quá mức cho phép trong máu trong một thời gian dài. Việc sử dụng tràn lan các sản phẩm thuốc chứa corticoid như thuốc tân dược, thuốc hít, thuốc xịt và đặc biệt là các thuốc trộn, thuốc gia truyền không rõ nguồn gốc… là nguyên nhân hàng đầu gây nên tình trạng này. Điều trị bệnh suy thượng thận cũng cần phải có hướng dẫn rất chi tiết từ phía thầy thuốc và tuân thủ tuyệt đối từ phía người bệnh nhằm không để lại hậu quả lâu dài.
Trường hợp bệnh nhân N.H.N là cực kì may mắn khi được phát hiện bệnh và can thiệp điều trị kịp thời vì người bệnh có nguy cơ rất cao rơi vào trạng thái suy thượng thận cấp do ngừng thuốc đột ngột có thể dẫn tới suy hô hấp, trụy tim mạch, thậm chí tử vong.
Corticoid được sử dụng đúng chỉ định, liều lượng vừa phải trong một thời gian nhất định có thể điều trị hiệu quả một số bệnh lý nguy hiểm như hen phế quản, sốc phản vệ, lupus ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạng thấp... và không gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới cơ thể.
Tuy nhiên dùng corticoid liều cao và kéo dài dẫn đến nguy cơ suy tuyến thượng thận, làm trẻ chậm phát triển do tuyến này quen với tình trạng có thuốc trong cơ thể sẽ ngưng hoạt động, không còn duy trì chức năng nội tiết.
Corticoid (hay corticosteroid) là nhóm hoạt chất có tác dụng kháng viêm mạnh, chống dị ứng, ức chế miễn dịch, thường được sử dụng để điều trị cho nhiều bệnh lý khác nhau, từ các bệnh về da như kích ứng do côn trùng đốt, eczema, chàm, vảy nến, các bệnh như viêm khớp, viêm phổi, các bệnh tự miễn như dị ứng, lupus ban đỏ hệ thống. Do tác dụng phổ biến mà thuốc có thể dễ dàng mua ngoài hiệu thuốc để sử dụng.
Các bác sĩ khuyến cáo, để phòng tránh, người dân chỉ nên sử dụng thuốc corticoid theo đúng chỉ định về liều lượng do bác sĩ kê đơn. Tuyệt đối không dùng các loại thuốc, dược phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ và thành phần không rõ ràng… để tránh các hậu quả khôn lường lâu dài.
