Theo số liệu năm 2022, Việt Nam ghi nhận được hơn 900 loài chim, trong đó 99 loài cần quan tâm bảo tồn, 10 loài cực kỳ nguy cấp, 17 loài nguy cấp, 24 loài sắp nguy cấp và 48 loài sắp bị đe dọa.
Việt Nam được xác định là một trong những khu vực quan trọng bậc nhất trong mạng lưới các tuyến đường bay chim di cư và các loài chim đặc hữu với 63 vùng chim quan trọng toàn cầu và 7 vùng chim đặc hữu.
Các vùng chim hoang dã, di cư như các Vườn quốc gia: Xuân Thủy (Nam Định), Tràm Chim (Đồng Tháp), Mũi Cà Mau (Cà Mau)… đã tạo nên các giá trị thiên nhiên quan trọng của Việt Nam. Riêng khu vực Đông Dương có 49 loài chim đặc hữu thì Việt Nam đã có 33 loài, trong đó, có 10 loài đặc hữu chỉ có ở Việt Nam.
Đến nay, nhiều loài chim hoang dã, di cư đã được đưa vào danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ để quản lý, bảo vệ theo quy định của pháp luật như loài sếu đầu đỏ, cò mỏ thìa, rẽ mỏ thìa…
Bên cạnh Bộ luật Hình sự, hiện đã có nhiều quy định pháp luật trong việc bảo vệ động, thực vật hoang dã, bảo tồn đa dạng sinh học như: Luật Đa dạng sinh học, Xử lý vi phạm hành chính, Lâm nghiệp và các văn bản quy phạm pháp luật khác được ban hành.
Mới đây, Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) đã ra mắt tài liệu “Các loài chim hoang dã nghiêm cấm hoặc hạn chế quảng cáo và mua bán” nhằm hỗ trợ các nỗ lực thực thi Chỉ thị số 04/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về các giải pháp cấp bách bảo tồn chim hoang dã và chim di cư.
Tài liệu này đã liệt kê tên, hình ảnh và thông tin về mức độ bảo vệ của 264 loài chim hoang dã và di cư cần bảo vệ. Các loài chim trong tài liệu là những loài có nguy cơ tuyệt chủng, bị nghiêm cấm hoặc hạn chế mua bán- chỉ được kinh doanh, lưu giữ nếu đảm bảo đầy đủ giấy tờ chứng minh nguồn gốc hợp pháp.
Theo ENV, kể từ khi Chỉ thị số 04/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ được ban hành vào tháng 5.2022, ENV nhận thấy các cơ quan thực thi pháp luật trên cả nước đã tăng cường đấu tranh, xử lý các hành vi vi phạm về chim hoang dã.
Từ tháng 5.2022 đến cuối năm 2023, tổ chức này đã ghi nhận 179 vụ bắt giữ liên quan đến chim, thu giữ 8.123 cá thể. Theo cơ sở dữ liệu của ENV, nhiều hình phạt nghiêm khắc cũng được áp dụng với các đối tượng vi phạm. Tổng mức phạt hành chính đối với các vi phạm liên quan đến chim trên cả nước là 4.499.975.000 đồng.
Gần đây nhất, vào tháng 1.2024, hai thợ săn ở U Minh Thượng đã bị xử phạt lần lượt là 5 năm và 5 năm 6 tháng tù vì hành vi săn bắt trái phép 35 cá thể chim hoang dã tại tỉnh Kiên Giang.
Chia sẻ về vấn đề này, bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc ENV chia sẻ: “Nhiều cơ quan thực thi pháp luật trên cả nước đang nỗ lực giải quyết vấn nạn săn bắt và buôn bán chim trái phép. Đây là dấu hiệu đáng mừng cho công tác bảo tồn động vật hoang dã nói chung, các loài chim hoang dã nói riêng.
Các vụ thu giữ chim từ chợ, gỡ bỏ bẫy và lưới cũng như bắt giữ và xử phạt đối tượng buôn bán chim trái phép trên mạng đều là những hoạt động thiết yếu trong hành trình vẫn đầy khó khăn phía trước để bảo vệ các loài chim bản địa và chim di cư.
Chúng tôi kêu gọi các địa phương tích cực đẩy mạnh và quyết tâm thực hiện các biện pháp cần thiết để chấm dứt hoạt động săn bắt, buôn bán chim trái phép trên địa bàn”.
Hành vi quảng cáo, mua bán các loài chim bản địa và di cư không có nguồn gốc hợp pháp hoặc các bộ phận, sản phẩm của chúng có thể bị xử phạt vi phạm hành chính lên tới 400 triệu đồng hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức hình phạt lên đến 15 năm tù.
