Góp mặt trên tạp chí ảnh của Pháp
Thượng tọa Thích Huệ Sanh, Trụ trì chùa Già Lam Cổ Tự, kể lại: “Cách đây gần 15 năm, có một nhiếp ảnh gia người Pháp vào xin tham quan ngôi chùa. Tôi thấy anh ta là người nước ngoài và tỏ vẻ có sự tò mò rất lớn đối với cảnh quan nơi đây nên quyết định cho họ vào tham quan. Ban đầu, anh ta đi quanh một vòng chùa, ngắm kỹ kiến trúc chung quanh. Tiếp đó, quan sát những hoa văn họa tiết quanh các bức tượng Di lạc, Bát tiên, Phật quan âm và ngựa Xích Thố. Anh ta cũng có vẻ khá ấn tượng với cách phối màu trên các bức tượng, chụp rất nhiều ảnh cận cảnh ở các bức tượng, chủ yếu về sắc thái cũng như các chi tiết màu sắc nổi bật. Sau một hồi dò hỏi mới biết được đây là phóng viên ảnh của tạp chí ảnh “Oui, tout pour moon Marige” (tạm dịch: Tất cả cho đám cưới của tôi) của Pháp có tên Anne Marine Catelan Le Du đang đi du lịch sang Việt Nam đến vùng Tây Nam bộ thấy nét độc đáo trong kiến trúc của chùa nên dừng chân thưởng ngoạn và chụp ảnh. Ngoài con ngựa Xích Thố bằng đá, anh ta đặc biệt chú tâm vào cặp kỳ lân trong khuôn viên chùa. Đây là cặp kỳ lân cổ, khắc bằng đá, có niên đại đã rất lâu, toát lên vẻ bí hiểm rất khó khám phá được ngữ nghĩa trong sắc diện của nó”.
Vài tháng sau, sư Huệ Sanh nhận được một bưu kiện gửi từ Pháp qua đường bưu điện. Nhận hàng về, tò mò mở ra thì sư Huệ Sanh phát hiện đây là cuốn tạp chí ảnh “Oui, tout pour moon Marige” số ra tháng 3,4,5 năm 2004. Cuốn tạp chí rất dày và nặng với hơn 50 trang ảnh màu. Tất cả những hình trong đó điều rất đẹp, hội tụ rất nhiều địa danh du lịch nổi tiếng trên thế giới, nhiều bài phóng sự ảnh có chiều dài đến 2 trang đôi.
Theo ghi nhận của PV báo Lao Động, hình ảnh của ngôi chùa Già Lam Cổ Tự xuất hiện nửa sau của cuốn tạp chí với 4 hình ảnh lẫn chú thích kèm theo, chiếm gần hết một trang lớn. Trong đó tác giả có chú thích: “Trên đường từ Cần Thơ đến Phụng Hiệp, trong vùng châu thổ sông Mekong, có một ngôi chùa độc đáo với một con ngựa khổng lồ trước cửa. Đây xứng đáng là nơi cho người ta viếng thăm vì khu vườn yên tĩnh, những bức tượng đặc biệt và vị sư trụ trì ở đó chơi được nhiều loại nhạc khí độc đáo”. Cả ba hình ảnh đều lột tả được nội dung tác giả phản ánh, hình ảnh bố cục rõ ràng, chất lượng ảnh rất tốt cũng như thông tin rõ ràng, cô đọng. Từ đó cho thấy, nhiếp ảnh gia người Pháp đánh giá rất cao hệ thống văn cảnh của chùa Già Lam Cổ Tự ở xứ Hậu Giang
Giai thoại kỳ lạ về ngựa xích thố
Bức tượng ngựa Xích Thố làm nên tên tuổi của ngôi cổ tự tọa lạc ở bên phía cánh hữu của chùa. Ngựa được đúc bằng đá, chiều dài từ 5 đến 7m, cân nặng vào khoảng hơn 300kg. Với hình thái oai nghiêm dáng đứng trụ, họa tiết đa phần là những hoa văn, điêu khắc cổ, toàn thân đều có yên ngựa và dây cương chạm khắc kèm theo. Dù nửa thế kỷ trôi qua nhưng hình dáng, thần sắc từ chi tiết nhỏ nhất đến lớn nhất của tượng con ngựa ở Già Lam Cổ Tự vẫn y như ngày mới xây dựng. Điều đặc là đôi mắt của Xích Thố dù chịu mưa, nắng, gió bão nhưng vẫn long lên rất sắc nét và như hướng về phía trước. Đặc biệt nhất của tượng này là bên trong có đầy đủ lục phủ ngũ tạng y con ngựa thật ngoài đời.
Thượng tọa Thích Huệ Sanh cho biết, hình ảnh con ngựa Xích Thố này đã gắn liền với bà con ở đây từ người già cho đến trẻ nhỏ. Nó như niềm tin và niềm tự hào của bà con, ai đi ngang cũng phải ngắm nhìn vì dáng vẻ dũng mãnh, đôi mắt rất có thần, giống như đang sẵn sàng xung trận. Đặc biệt, bốn chân ngựa đều có khắc chùm lông gọi là “tứ mã đề”. Đặc điểm này chỉ có ở ngựa Xích Thố do Quan Công cưỡi ngày xưa.
Theo trụ trì nhà chùa kể lại, câu chuyện đắp pho tượng con ngựa cũng rất ly kỳ và nhiều điều đáng nhớ. Xuất phát từ giai thoại, một lần nọ sau một buổi hầu đồng thì Thánh Quan Công hiển linh dặn rằng, ai đúc được ngựa Xích Thố đặt ở trong chùa thì sẽ được phò trợ đến 3 đời con cháu. Một người phụ nữ đã góp tiền bạc xây tượng ngựa Xích Thố để cúng dường ở ngôi chùa. Năm 1964 tượng ngựa Xích Thố được khởi công xây dựng, người thợ được nhà chùa mời xây là ông Ba Đém, một nghệ nhân chuyên về xây dựng, điêu khắc nổi tiếng trong vùng thời đó. Được biết, để hoàn thành bức tượng ngựa phải tốn hết 1 triệu đồng (lúc đó vàng trị giá 2.000 đồng/chỉ).
Tượng được làm trong thời gian 1 tháng, chất liệu bằng xi măng loại tốt nhất trộn với bột màu, bên trong là cốt thép. Ngựa Xích Thố của Quan Công tương truyền ngựa dài một trượng, cao tám thước, màu đỏ rực như lửa, tuyệt không có một sợi lông tạp, ngày đi ngàn dặm, trèo non vượt suối dễ dàng... Từ cảm hứng này và yêu cầu của khách hàng nên nghệ nhân Ba Đém đã bỏ hết công sức vào đắp pho tượng. Đặc biêt, nghệ nhân Ba Đém đã làm đầy đủ “lục phủ ngũ tạng” y như thật rồi đặt vào bên trong trước khi đắp pho tượng ngựa. Suốt hàng thập kỷ trôi qua nhưng màu hồng trên thân ngựa vẫn vẹn nguyên đi liền với dáng vẻ dũng mãnh và đôi mắt rất có thần.
Nửa thế kỷ qua bức tượng ngựa Xích Thố trước chùa Già Lam Cổ Tự đã làm say lòng nhiều người thưởng thức, trong đó có không ít nhà điêu khắc, nhà kiến trúc. Sư trụ trì nhà chùa cho biết, có những đoàn xe từ TPHCM và các tỉnh thành trong cả nước họ không ngại vất vả để đến xem bức tượng. Nhiều người là kiến trúc sư, họa sĩ, nghệ nhân nổi tiếng, họ nghe nói bức tượng ngựa ở đây rất đẹp nhưng không tin nên đến tận chùa để xem. Khi xem xong họ đều bái phục và cho biết đây là bức tượng ngựa hoàn hảo, không thể chê vào đâu được. Tính đến nay chùa đã lưu giữ 140 bức tượng gồm Bát tiên, 18 vị La hán, Phật di lạc, Quan thế âm... tất cả đều hết sức tinh xảo. Khách du lịch trong và ngoài nước khi đến tham quan đều không khỏi thán phục, đánh giá là tuyệt tác, khó có ngôi chùa nào sánh được.
