Theo các nhà phân tích, động thái phá vỡ thế độc quyền nhập khẩu gạo của công ty Padiberas Nasional Berhad (Bernas) của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahimcó thể đạt được mục tiêu công bằng kinh doanh.
Tuy nhiên, chính sách mới sẽ phần nào tác động đến thu nhập chính của người dân trồng lúa địa phương.
Malaysia đặt mục tiêu tăng sản lượng lúa gạo địa phương lên 75% so với lượng tiêu thụ của cả nước vào cuối năm 2025. Nhưng với chính sách mới cùng các biện pháp trợ cấp và đảm bảo giá gạo tối thiểu khó duy trì lâu dài, những người nông dân có thể sẽ phải đối mặt với thu nhập bấp bênh.
Công ty tư nhân Bernas được kiểm soát bởi ông trùm kinh doanh Syed Mokhtar Albukhary, người có quan hệ mật thiết với đảng cầm quyền Umno tại Malaysia. Công ty này đã được gia hạn độc quyền nhập khẩu gạo 10 năm cho đến tháng 1.2031 nhờ nhượng quyền nhập dưới thời chính phủ trước đó.
Năm 2009, Công ty Tradewinds do Tan Sri Syed Mokhtar điều hành đã trở thành cổ đông lớn của Bernas. Kể từ đó, Bernas có hai lần gia hạn độc quyền nhập khẩu gạo 10 năm vào năm 2010 và 2021 cho các chương trình nhượng quyền của mình.
Tháng 12.2022, Thủ tướng Malaysia đã công khai khiển trách Syed Mokhtar vì độc quyền nhập khẩu gạo. “Ông ấy phải biết rằng giấy phép nhập khẩu này không phải là sự nhượng bộ và không phải là phần thưởng dành cho ông ấy, mà nó được trao cho Bernas” - Thủ tướng nói.
Nhà kinh tế nông nghiệp Julian Conway McGill LMC International nhận định, chấm dứt nhượng bộ không phải là một nhiệm vụ dễ dàng đối với ông Anwar, vì Thủ tướng Malaysia cần cân bằng nhu cầu sản xuất của nông dân và giữ giá gạo phải chăng cho người tiêu dùng.
Tiến sĩ McGill cho biết: “Việc tự do hóa hoàn toàn thị trường gạo sẽ dẫn đến giá gạo thấp hơn và mang lại lợi ích cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, nhập khẩu nhiều hơn đồng nghĩa với việc nông dân trồng lúa khó có thể cạnh tranh trên thị trường, thu nhập của họ cũng không được đảm bảo”.
“Nhập khẩu nhiều sẽ khiến giá gạo tại Malaysia giảm nhanh chóng. Tuy nhiên, nông dân trồng lúa đang chịu chi phí sản xuất cao có khả năng phải ngừng công việc của họ nếu không có biện pháp bảo vệ giá như thuế nhập khẩu.
Bên cạnh đó, chính sách mới sẽ khiến tỉ lệ tự cung tự cấp gạo của Malaysia sẽ giảm. Một kết quả như vậy khó có thể chấp nhận được về mặt chính trị” - chuyên gia kinh tế nông nghiệp nói thêm.
Malaysia tiêu thụ khoảng 2,7 triệu tấn gạo mỗi năm, trong đó có 30% được Bernas nhập khẩu độc quyền để bù đắp cho sự thiếu hụt trong sản xuất nội địa. Công ty này cũng mua gạo từ nông dân địa phương và các nhà máy xay xát để tiêu thụ.
Bên cạnh việc duy trì nguồn cung gạo đầy đủ, Bernas còn được giao nhiệm vụ giữ giá cả hợp lý và ổn định cho nông dân và người tiêu dùng, đồng thời thay mặt chính phủ phân phối các khoản trợ cấp cho nông dân.
Bernas có nghĩa vụ phải mua mọi lượng gạo dư thừa do người trồng lúa sản xuất với mức giá tối thiểu được đảm bảo. Tuy nhiên, nông dân từ lâu đã phản ánh rằng, Công ty Bernas đang bỏ qua lợi ích của họ và tập trung hơn vào lợi nhuận.
Trong năm 2020, Bernas đã trả khoảng 153 triệu USD tiền cổ tức. Năm 2021, công ty này thu về 41,6 triệu USD lợi nhuận ròng nhờ vào doanh thu 1,1 tỉ USD.
Trong khi đó, thu nhập của những hộ gia đình nông dân trồng lúa nước trung bình là 0,58 USD/tháng, khiến họ rơi vào nhóm 40% người có thu nhập thấp nhất trong cả nước.
