Thời La Mã, từng tồn tại một loại thuế “oái oăm của oái oăm” là “thuế nước tiểu”. Đại ý, bị chính con trai mình là Titus phản ứng khi xây dựng toilet công cộng để thu thuế nước tiểu của dân, Hoàng đế La Mã Vespasian nhận xét rằng: "Ấy thế mà tiền đó tới từ nước tiểu". Đây cũng chính là nguồn gốc câu ngạn ngữ La Mã "đồng tiền không có mùi", ý nói giá trị của đồng tiền không bị ảnh hưởng bởi nguồn nó sinh ra.
Tôi nhớ lại câu ngạn ngữ, nhớ tới sắc thuế oái oăm này khi hôm qua, biện pháp thuế - như một rào cản kỹ thuật - được đề xuất trong một hội nghị chính thức ở TPHCM, mà “tác giả” là một cựu quan chức, một tiến sĩ khoa học.
Thanh Niên, dẫn giải thích “rào cản kỹ thuật” mà TS Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đề xuất, là áp mức thuế cao để những người sống ở TPHCM và Hà Nội phải có thu nhập cao mới “trụ” lại được. Chứ với cách làm hiện tại khiến người dân ở địa phương đổ về hai thành phố này theo kiểu “bám vỉa hè đô thị để sống, mà không phải đóng đồng thuế nào”.
“Dùng thuế là bộ lọc, là rào cản kỹ thuật duy nhất để giải quyết vấn đề di cư. Chứ cứ như thế này, chả mấy chốc dân số Hà Nội, TPHCM tăng lên 40 - 50 triệu người mà không cách gì cản được” - lời TS Đặng Hùng Võ.
Thuế cao, để những người thu nhập cao mới trụ được. Và tránh “đổ về” dòng nhập cư đối với những người “bám vỉa hè”. Dường như ngay trong chính phát ngôn này cũng hàm chứa sự phân biệt đối xử, mà oái oăm thay, thước đo lại chỉ là tiền. Tiền nhiều và tiền ít.
Tại sao và từ bao giờ? Có luật pháp hay lý thuyết khoa học nào đã nói đến tiêu chuẩn tiền - ít hoặc tiền nhiều để được hoặc không được sống ở thành phố?
Tại sao người ở thành phố lại phải đóng mức thuế cao để được trụ lại ở nơi họ đã sinh ra?
Tại sao lại cứ phải là tăng thuế?
Trở lại với thuế nước tiểu. Nó đúng ở nghĩa đen: Đồng tiền thì không có mùi. Nhưng đúng dưới con mắt nhà quản lý, đúng với những vua chúa muốn vơ vét tiền dân để lấp ngân khố cạn kiệt, để chẳng hạn xây dựng những “biểu tượng” kiểu Đấu trường Colosseum.
Nhưng với dân, đồng tiền thuế nào cũng là từ mồ hôi nước mắt mà ra cả và họ sẽ không im lặng đâu trước những ý kiến có mùi như thế này.
