Điều 292 Bộ luật Hình sự: Chờ Quốc hội thông qua đề nghị của Thủ tướng

Cộng đồng doanh nghiệp lo sợ bị hình sự hóa

Việc này được xem là hình sự hóa vi phạm hành chính. Bởi lẽ, Nghị định 118/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật Đầu tư 2014 quy định 267 ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Điều 292 BLHS 2015 đã tập trung hình sự hóa những vi phạm kinh doanh trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông, trong khi không hình sự hóa phần lớn những vi phạm tương tự của các ngành nghề kinh doanh có điều kiện khác. Đây có thể xem là chính sách đối xử không công bằng khiến giới đầu tư, kinh doanh, khởi nghiệp cho rằng có sự phân biệt đối xử, hạn chế những người cung cấp dịch vụ trên mạng so với ngành nghề khác. Chính sách này còn có thể kìm hãm sự phát triển của các ngành nghề dịch vụ trên mạng nói riêng và ngành công nghệ thông tin nói chung tại Việt Nam, trong khi những ngành nghề này đang được mong đợi và tin tưởng là hướng phát triển của nền kinh tế toàn cầu.

Nhà đầu tư, kinh doanh, khởi nghiệp rất hoan nghênh Quốc hội đã hủy bỏ tội danh Kinh doanh trái phép (Điều 159 BLHS 1999), đáng tiếc Điều 292 BLHS 2015 thực chất quy định tội danh kinh doanh trái phép riêng cho lĩnh vực cung cấp dịch vụ trên mạng máy tính, mạng viễn thông, thậm chí mức độ còn nghiêm khắc hơn so với Điều 159 BLHS 1999. Cộng đồng khởi nghiệp tại Việt Nam sẽ là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ điều luật này vì mạng máy tính, mạng viễn thông là phương tiện, công cụ kinh doanh của đa số DN khởi nghiệp tại Việt Nam trong hầu hết các lĩnh vực và là xu hướng chung của thế giới.

Nếu như tội danh hình sự kinh doanh trái phép được coi là một trong những nguyên nhân khiến một phần lớn người dân không dám kinh doanh, đầu tư hoặc kinh doanh, đầu tư trong sự sợ hãi, và hậu quả là một nền kinh tế tư nhân chưa phát huy được sức mạnh đáng có, nay tội danh cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông, với hình phạt nặng hơn, sẽ trở thành một nguyên nhân quan trọng kìm hãm sự phát triển của các ngành nghề dịch vụ trên mạng nói riêng và ngành công nghệ thông tin nói chung tại Việt Nam.

Theo như quy định của pháp luật Việt Nam, phần lớn các dịch vụ cung cấp trên mạng internet, do có tương tác giữa người sử dụng với nhau, sẽ được coi là mạng xã hội. Với các điều kiện như hiện nay, hầu hết các DN khởi nghiệp đều không đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ mạng xã hội hoặc nếu xin phép phải mất 6 - 12 tháng hoặc thậm chí không thể xin phép được. Bản chất của khởi nghiệp là đang trong quá trình thử nghiệm, hoàn thiện mô hình kinh doanh và tỉ lệ thất bại rất cao. Chính vì vậy, hầu hết DN khởi nghiệp phải triển khai dịch vụ trước khi xin giấy phép. Nhưng nếu họ thành công, có lợi nhuận trên 50 triệu đồng hoặc doanh thu trên 500 triệu đồng, chiếu theo Điều 292 BLHS 2015, họ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Rõ ràng, với thực tế này hoặc các DN khởi nghiệp phải chấp nhận chết yểu hoặc chuyển sang các nước khác đặt server nhưng vẫn cung cấp dịch vụ ngầm hoặc biến tướng ở Việt Nam, trong khi đóng thuế ở nước ngoài.

Nhìn nhận của cộng đồng Start-up về Điều 292.

Cộng đồng IT “tháo chạy” sang nước ngoài

Chuyên gia Hoàng Trần báo động điều đó qua việc Singapore ngay lập tức ra các chính sách thu hút việc khởi nghiệp bằng công nghệ thông tin thay vì hình sự hóa như ở nước láng giềng Việt Nam.

Điều này thể hiện trong buổi giới thiệu về thành lập DN tại Singapore do tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp SHIELD (Startup Hub for Investment, Education and Leadership Development) phối hợp với Công ty Alpha Business Solutions (ABS) của Singapore tổ chức tại TP.HCM tối 8.7.

“Tôi đến đây một phần để tìm hiểu về các cơ hội tại Singapore, một phần cũng vì khá bi quan với tác động của điều luật 292. Và tôi thấy các chính sách của họ khá hấp dẫn”, ông Dương Tiết Anh - Giám đốc Công ty Meganet chuyên về mạng không dây và giải pháp phần mềm - cho biết.

Theo giới thiệu của Công ty ABS, các DN tại Singapore nhận được nhiều hỗ trợ từ chính phủ như luật bảo vệ tài sản trí tuệ, hiệp định tránh đánh thuế hai lần, ưu đãi thuế, chế độ miễn thuế trong 3 năm cho các công ty đạt điều kiện, trợ cấp vốn… Các startup đủ điều kiện sẽ được miễn thuế năm đầu tiên, giảm thuế 50% năm tiếp theo, khấu trừ thuế vào các khoản mua sắm máy móc, trang thiết bị. Thuế DN của Singapore cũng chỉ là 17%, thấp hơn nhiều ngành ở Việt Nam.

Ví dụ, nếu DN có doanh thu 100.000 đô la Mỹ năm đầu tiên, 200.000 đô la Mỹ năm thứ hai, số thuế phải đóng là 51.000 đô la Mỹ. Nhưng nhờ chính sách giảm thuế nên chỉ phải đóng 17.000 đô la Mỹ.

Điều kiện để được hưởng chính sách này là công ty thành lập tại Singapore, có địa chỉ văn phòng đăng ký tại đó, vốn ban đầu ít nhất là 1 đô la Singapore, có ít nhất 1 cổ đông + 1 giám đốc + 1 thư ký là người bản xứ.

“Lập một công ty mang mác Singapore rõ ràng là có uy tín, dễ dàng thiết lập các quan hệ quốc tế hơn là công ty Việt Nam. Tất nhiên chi phí về văn phòng, nhân lực ở Singapore cao hơn nhưng đổi lại, chính sách thuế của họ khá hấp dẫn”, bà Selena Lê - Giám đốc Công ty Lifestyle & Business Network Club, chuyên đào tạo về kỹ năng mềm, xây dựng thương hiệu cá nhân, tổ chức sự kiện - nhận xét.

Như vậy, rõ ràng rằng, nếu Quốc hội Việt Nam vẫn thông qua Điều 292 BLHS thì DN sẽ phải tháo chạy tìm một nơi như Singapore để an toàn và có lợi nhuận.

Bộ Tư pháp bảo vệ Điều 292

Ngày 18.7, Bộ Tư pháp đã có thông cáo báo chí trả lời kiến nghị của cộng đồng DN khởi nghiệp về Điều 292 BLHS 2015.

Theo đó, BLHS 2015 đã bổ sung Điều 292 quy định về tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông để xử lý đối với hành vi cung cấp trái phép trên mạng (tức là không có giấy phép hoặc không đúng với nội dung được cấp phép) một trong các dịch vụ sau đây: (1) kinh doanh vàng trên tài khoản; (2) sàn giao dịch thương mại điện tử; (3) kinh doanh đa cấp; (4) trung gian thanh toán; (5) trò chơi điện tử trên mạng; (6) các loại dịch vụ khác trên mạng máy tính, mạng viễn thông theo quy định của pháp luật.

Theo khoản 1 Điều 292, chỉ xử lý hình sự về tội này trong trường hợp người phạm tội thu lợi bất chính từ 50 triệu đồng trở lên hoặc có doanh thu từ 500 triệu đồng trở lên. Nếu dưới mức này thì sẽ xử lý bằng các biện pháp khác.

Về nội dung kiến nghị của đại diện cộng đồng DN khởi nghiệp về đề nghị rà soát lại Điều 292, nhất là quy định tại điểm e, khoản 1 Điều 292 - “các loại dịch vụ khác trên mạng máy tính, mạng viễn thông theo quy định của pháp luật”, Bộ Tư pháp cho rằng, đề xuất này cần phải được nghiên cứu nghiêm túc, trên cơ sở tham khảo của các bộ, ngành, nhất là các cơ quan thực thi pháp luật, để không cản trở DN khởi nghiệp phát triển.

Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn: “Việc quy định tội danh theo Điều 292 ảnh hưởng đến cộng đồng khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ thông tin và viễn thông".

Đề xuất bỏ Điều 292

Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn phân tích, việc quy định tội danh này ảnh hưởng đến cộng đồng khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ thông tin và viễn thông. Mạng máy tính và viễn thông là công cụ kinh doanh của đa số DN khởi nghiệp ở Việt Nam trong hầu hết các lĩnh vực. Trong quá trình khởi nghiệp thì phải thử nghiệm để hoàn thiện mô hình kinh doanh, nếu thử nghiệm thành công với lợi nhuận trên 50 triệu đồng hay có doanh thu trên 500 triệu đồng thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự như quy định tại Điều 292 là không hợp lý.

Cộng đồng DN và giới luật sư đồng tình và hoan nghênh ý kiến của Bộ trưởng Trương Minh Tuấn và hy vọng phát biểu này sẽ tác động mạnh mẽ đến Chính phủ.

Và đúng vậy, sáng 1.9, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tiếp tục chủ trì phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 8.2016, cho ý kiến về công tác xây dựng thể chế, pháp luật. Tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long đã trình bày tờ trình về dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS 2015. Các thành viên chính phủ đã cho ý kiến về việc sửa đổi, bổ sung Điều 292 của BLHS 2015 về tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông. Đáng chú ý, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cùng nhiều lãnh đạo bộ, ngành, cơ quan tư pháp đều có cùng quan điểm bỏ Điều 292.

BLHS 2015 đã bỏ tội cố ý làm trái quy định của nhà nước và tội kinh doanh trái phép để đưa vào các quy định khác. Vì thế, việc quy định tội kinh doanh trái phép trên mạng là không phù hợp. Hơn nữa, danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện có đến 267 nghề nhưng Điều 292 lại chỉ quy định nếu thực hiện qua mạng thì bị xử lý hình sự, còn nếu không thực hiện qua mạng thì không bị xử lý hình sự.

Tất nhiên, việc còn lại là các đại biểu Quốc hội có thông qua điều luật này hay không?

Vẫn còn phải chờ!