Đôi khi ngay cả người lớn cũng hỏi và tự hỏi: “Làm cán bộ công đoàn là làm gì?”. Câu trả lời thiết thực và rõ ràng nhất đó chính là hành động, việc làm và cảm nhận của chính những đoàn viên, người lao động.
Có lần, một cán bộ công đoàn ở cơ sở tâm sự rất thật với tôi rằng: “Em chỉ mong cán bộ công đoàn như em...ít việc”. Tôi nói: “Nếu ít việc thì sao thể hiện được vai trò trách nhiệm của mình?”. Người cán bộ công đoàn ấy nói tiếp: “Đã làm cán bộ công đoàn thì không ai ngại việc bởi nếu ngại, nếu sợ thì đã không nhận nhiệm vụ ngay từ đầu. Ý ở đây là, nếu định nghĩa tổ chức Công đoàn là đại diện cho giai cấp công nhân, người lao động, có chức năng bảo vệ quyền, lợi ích của giai cấp giai cấp, đảm bảo quyền lợi ích hợp pháp, cải thiện sản lượng, giải quyết việc làm, cải thiện đời sống vật chất, tinh thần của người lao động. Thì khi quyền và lợi ích của người lao động luôn được đảm bảo, có thu nhập tốt, có cơ hội để tự phát triển bản thân, yêu cầu được bảo vệ ít đi...thì cán bộ công đoàn ít việc”.
Tôi cười, vì suy nghĩ này không sai nhưng có lẽ, vai trò, nhiệm vụ và chức năng của tổ chức Công đoàn cần được hiểu rộng hơn.
Vai trò của tổ chức Công đoàn Việt Nam được ghi rất rõ: Khi chưa giành được chính quyền, Công đoàn có vai trò là trường học đấu tranh giai cấp, Công đoàn vận động, tổ chức công nhân, lao động đấu tranh chống lại giai cấp tư sản, bảo vệ quyền, lợi của công nhân, lao động. Cuộc đấu tranh của Công đoàn ngày càng phát triển, từ đấu tranh kinh tế sang đấu tranh chính trị với mục đích lật đổ giai cấp thống trị xoá bỏ chế độ người bóc lột người, giành chính quyền về tay giai cấp công nhân.
Khi giành được chính quyền, trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, vai trò của tổ chức Công đoàn được thể hiện qua Điều 10 của Hiến pháp năm 2013: Công đoàn Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội của giai cấp công nhân và của người lao động được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện cho người lao động, chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động; tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội; tham gia kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp về những vấn đề liên quan đến quyền, nghĩa vụ của người lao động; tuyên truyền, vận động người lao động học tập, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Như vậy, vai trò của Công đoàn Việt Nam thể hiện trong lĩnh vực chính trị, văn hoá tư tưởng và lĩnh vực xã hội.
Về chức năng, tổ chức Công đoàn có 3 chức năng cơ bản là: Chức năng thứ nhất, đại diện và bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của CNVCLĐ. Chức năng thứ hai, tham gia quản lý Nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội, tham gia kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế. Chức năng thứ ba, giáo dục, động viên CNVCLĐ phát huy quyền làm chủ đất nước, thực hiện nghĩa vụ công dân, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Chức năng của Công đoàn là một chính thể, một hệ thống đồng bộ, trong đó chức năng bảo vệ lợi ích hết sức được coi trọng, mang ý nghĩa trung tâm, là mục tiêu hoạt động của Công đoàn Việt Nam; chức năng tham gia quản lý mang ý nghĩa phương tiện; chức năng giáo dục mang ý nghĩa tạo động lực tinh thần để đạt được mục tiêu.
Từ chức năng sẽ ra những nhiệm vụ cụ thể cả tổ chức và cán bộ công đoàn.
Bởi thế, dù trong trường hợp nào, hoàn cảnh nào thì cán bộ công đoàn cũng sẽ bận rộn, không hết việc để hoàn thành nhiệm vụ.
***
Có đi, có gặp, có tiếp xúc mới thấy để làm một cán bộ công đoàn, thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của tổ chức giao phó, cần có những đặc điểm, đức tính riêng.
Họ là những người thầm lặng. Tôi chưa gặp cán bộ công đoàn nào mà coi vai trò, vị trí của mình là một chức vụ để vênh vang, ra vẻ, bề trên. Bản chất họ cũng là một người lao động mang trong mình sứ mệnh chăm lo, bảo vệ quyền lợi cho những người lao động khác hướng tới một cuộc sống tốt đẹp hơn, đầy đủ hơn. Hầu hết công việc mỗi ngày, mỗi tuần của họ là thầm lặng. Dịch COVID-19 là một minh chứng, tổ chức Công đoàn, cán bộ công đoàn ra sức hỗ trợ, chăm lo cho người lao động, bóng áo xanh công đoàn thấp thoáng ở những tâm dịch, ở những nhà máy xí nghiệp “3 tại chỗ”, giữ nhịp sản xuất. Thế nhưng hình như ngay cả những cán bộ công đoàn cũng không có ai đứng lên tự đòi quyền lợi cho cá nhân mình, dù họ xứng đáng được tôn vinh thuộc nhóm những chiến sĩ tuyến đầu trên mặt trận chống dịch.
Họ là người có bản lĩnh. “Không có bản lĩnh, đừng làm cán bộ công đoàn” - tôi từng nghe tâm sự của không ít cán bộ công đoàn lão thành. Phải có bản lĩnh để bảo vệ người khác. Phải có bản lĩnh để đứng dưới góc độ của người lao động. Ở không ít doanh nghiệp người lao động, bị trốn, nợ bảo hiểm xã hội hay chế độ lương, phúc lợi không đảm bảo buộc họ phải ngừng việc tập thể. Người cán bộ công đoàn cơ sở phải có bản lĩnh để nhận định tình hình, đấu tranh với người sử dụng lao động để mang lại quyền lợi cho người lao động theo đúng khuôn khổ quy định của pháp luật.
Họ là người dám hy sinh. Hy sinh đầu tiên là thời gian, công sức, trí tuệ để đảm bảo các nhiệm vụ của tổ chức. Có lẽ không cán bộ công đoàn nào lao vào công việc với mục đích hưởng khoản trợ cấp ít ỏi. Nỗ lực bổ sung các khoản trợ cấp của Nhà nước, của Tổng LĐLĐ Việt Nam đối với cán bộ trong hệ thống có cải thiện nhưng chưa tương xứng với công sức, trí tuệ của những cán bộ công đoàn. Hy sinh thứ hai, đôi khi, người cán bộ công đoàn phải hy sinh quyền lợi cá nhân, những ưu đãi đáng lẽ họ sẽ nhận được để bảo vệ quyền lợi cho những người lao động khác.
Họ là những người có tình nghĩa. Thăm nom, chăm sóc người lao động khi ốm đau hay thân nhân người lao động có nỗi buồn là một hoạt động thường thấy của các tổ chức Công đoàn, từ lời thăm hỏi cho đến những món quà tri ân dịp lễ đều mang tâm tư, tình cảm của những người làm công tác công đoàn. Đó vừa là trách nhiệm nhưng cũng là nghĩa vụ và tình người.
Họ là những người biết thấu hiểu và sẻ chia. Câu chuyện nhỏ từ công đoàn giáo dục Nghệ An: Kể từ sau dịch COVID-19, chỉ trong 6 tháng, công đoàn đã các tổ chức, các nhà hảo tâm tham gia chương trình “Mẹ đỡ đầu” - nhận nuôi dưỡng các trẻ mồ côi con đoàn viên, người lao động trong ngành. 66 cháu được nhận đỡ đầu trong 3 năm với tổng số tiền huy động được lên đến 1,2 tỉ đồng. Đây chỉ là một trong hàng ngàn các hoạt động của tổ chức Công đoàn ở các địa phương. Từ sự thấu hiểu, sẻ chia mới tạo ra được những phong trào lớn của cả một tổ chức như Mái ấm Công đoàn, Cùng em đến trường, Chuyến xe 0 đồng, Chuyến bay 0 đồng, Tết Sum vầy hay những kiến nghị về những chính sách về nhà ở, về lương, về chỗ học hành cho con em người lao động...
Còn rất nhiều đặc điểm, đặc tính khác của các cán bộ công đoàn đã đang và tiếp tục được thể hiện. Họ vừa là những người lao động, vừa đồng hành với người lao động, vừa là những thủ lĩnh trong nhiều vấn đề của người lao động.
Khoác trên mình màu áo xanh công đoàn là một vinh dự, cũng là trách nhiệm lớn lao. Bởi, hàng triệu đoàn viên, người lao động vẫn đang cần họ, cần sự nỗ lực cố gắng, phấn đấu, phát huy tính sáng tạo của mỗi cán bộ công đoàn.
