THỨ QUẢ CỦA THÁNH THẦN
Quả hồng có một cuộc chu du kinh ngạc. Thứ quả làm hồng ấm mùa đông ở vùng Đông Á gồm Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản cũng như những lũng đất vắt vẻo quanh co đâu đó dưới chân dãy Himalaya ở phía bắc tiểu lục địa Ấn Độ đã theo chân thương nhân và khẩu vị sành ăn đi khắp nơi, và đến cả Việt Nam.
Con đường tơ lụa và các tuyến thương mại hải trình đã đem trái hồng từ Trung Hoa, Nhật Bản, Pakistan đến châu Âu, được người La Mã tôn xưng là “Quả của thánh thần”. Thứ quả tuyệt vời đem đến niềm đê mê đã chinh phục cả thế giới, trở thành sản vật giá trị ở những lục địa mới khám phá như châu Mỹ, châu Úc.
Cũng hiếm thứ trái cây nào được người Trung Hoa và Nhật Bản tôn sùng như trái hồng. Họ biến trái hồng thành một nghệ thuật được thưởng thức bằng miệng lưỡi cũng như bằng thị giác. Bởi chưng trái hồng từ khi ửng hồng đến khi chín đỏ đẹp đẽ đến độ khiến con người phải thấy nao lòng.
Người Trung Hoa coi hồng là một hũ mật, họ trìu mến cầm trái hồng chín đỏ lựng trong tay như ấp ủ một ngọn lửa, rồi dùng ống trúc cắm vào để hút lấy những dòng mật ngọt tươm ra theo thớ thịt hồng mềm mại, để lại trong vòm miệng mùi thơm như phảng phất chút vị quế, mát lạnh và mượt mà.
Hồng có thể ăn tươi như thế, hoặc đem phơi gió tạo thành thứ hồng khô tố hảo, phần thịt bên ngoài tươi thắm như son, mềm mại và ngọt ngào, khi nhai lạo xạo một chút đường kết tinh. Còn phần thịt ở giữa trong veo như hổ phách, dẻo như thạch.
Những quả hồng treo gió được hái bằng tay, gọt bỏ lớp vỏ rồi treo trong thứ nắng vàng nhẹ của mùa thu làn gió hanh hao. Thình thoảng, những trái hồng treo đó lại được vuốt ve bằng chổi tre mềm mại toàn thân, vừa để gạt bỏ bụi bám vừa để gợi lên những hạt đường.
Dù là hồng chín đỏ hay hồng treo gió, chúng đều đẹp như những vưu vật của trần gian chiều chuộng con người. Do đó, những ai yêu hồng đều coi đó là một tác phẩm nghệ thuật, đều ngắm nhìn cho no mắt trước khi thưởng thức sự ngon lành tuyệt diệu của trái hồng.
Vẻ đẹp của cây hồng, cành hồng, trái hồng đã được tôn vinh bằng thi ca, hội hoạ và nghệ thuật tạo hình trong gốm sứ. Ở bất cứ loại hình nào, hồng đều được dùng là biểu tượng của sự hạnh phúc, lối sống an hưởng bình yên, sự ấm no của giai đoạn thu hoạch mùa màng và tinh thần duy mỹ thuần khiết. Và phổ quát nhất trong văn hoá của nền văn minh theo lịch con trăng, trái hồng là biểu tượng của mùa thu.
NGỌN ĐÈN LỒNG CỦA MÙA THU
Mùa thu ở Bắc Việt, hễ cứ chớm gió heo may, là cây hồng lại náo nức treo trên mình những chiếc đèn lồng vàng óng hoặc đỏ rực. Với đám trẻ con, đó là dấu hiệu của Trung thu, với những đêm múa sư tử rộn ràng khắp chốn, những buổi phá cỗ trông trăng ấm áp tình cảm buổi đoàn viên.
Trong mâm cỗ trông trăng, những trái hồng nổi bật nhất nhờ màu sắc rực rỡ cũng như vẻ ngon đa dạng của mình. Những trái hồng của vùng Hạc Trì vuông như chiếc tống trà nhìn vô cùng thích mắt bởi sắc đỏ của một khay hồng Hạc Trì gợi lên cảm xúc tươi tắn, ấm áp của bữa tiệc “Mãn Thu Hồng”.
Nhỏ bé hơn nhưng thứ hồng xứ Lạng Sơn lại cuốn hút bởi vị ngọt sắc trong thịt hồng. Rồi những quả hồng da tre hình trái xoan thon dài như mặt mỹ nhân, có lớp vỏ hanh vàng, mỏng tang bao lấy lớp thịt màu vàng hổ phách ngọt ngào đến độ làm run rẩy cả chân răng.
Nhưng đám trẻ con thích nhất là thứ hồng ngâm. Đó là thứ hồng quả nhỏ, dáng vóc tròn trịa như chiếc ấm Tây Thi hoặc hơi bẹt, được hái khi vẫn còn ương xanh nên vỏ cứng chát bởi nhiều tannin. Thứ hồng đấy không thể ăn ngay vì chả có vị gì ngoài vị chát đến xít cả vòm họng.
Người ta sẽ pha nước vôi đã đánh trong ở vại sành rồi cho hồng vào ngâm vài ngày, tuỳ theo độ già của trái hồng mà quyết định ngâm 3 hay 5 ngày để cho hồng hết chát, lên bột trong thịt. Đến khi thấy làn da của trái hồng đã bớt xanh mà ửng vàng thì đấy là hồng đã chín.
Vớt hồng ra rửa sạch, để khô rồi gọt vỏ, bổ tư bổ sáu để tạo thành những miếng hồng ngâm màu vàng sáng, khi ăn thấy giòn tan, ngọt thanh và lạo xạo cát đường. Lũ trẻ mê mẩn miếng hồng ngâm ấy lắm bởi vị ngon ngọt thanh tao của hồng còn trẻ trung, chứ không mềm chảy như hồng chín vốn hợp với răng miệng của cụ già thất thập cổ lai hy.
HỒNG CỐM TỐT ĐÔI
Mùa hồng chín cũng là mùa sêu Tết, nhà trai đi gặp nhà gái để bàn chuyện cưới hỏi hôn nhân. Tình yêu và hôn nhân cũng giống như trái hồng vậy, phải đợi chín muồi thì cuộc vân long mới được đầu bạc hôn nhân. Thứ trái cấm tình yêu nếu ăn vội vàng, ăn quá sớm nào có khác gì ăn quả hồng chưa chín, chẳng thấy thơm ngọt đâu mà chỉ thấy chát xin xít, đành nhổ bỏ làm phí cả quả hồng.
Cái sự chín muồi ấy chỉ đến khi mọi thứ đã mềm mại, thắm đỏ, không còn một chút hoài nghi “đỏ vỏ xanh lòng”, không còn chút lăn tăn rồi biết ra sao cuộc vuông tròn của ngày mai. Bởi khi cốm mùa thu đã giã xanh biếc đất trời, thì cũng là lúc trái hồng thắp lửa mời gọi ái ân, lòng chàng ý thiếp đã đôi lòng một ý hợp hoan.
Thế nên, khi mà mùa Thu đã thật nõn nà, bên hàng cốm xanh thể nào cũng có gánh hồng đỏ chót. Những quả hồng to như chiếc chén tống, đỏ thắm khiến bức tranh Thu yêu đương trở nên toàn bích khi nằm cạnh đĩa cốm xanh. Thì đấy, đã có cốm để ăn cho mũi thì phải có trái hồng đẹp đẽ làm thức ăn cho mắt.
Hồng và cốm thoả mãn được giá trị tinh thần của con người nhờ màu sắc và mùi hương của bộ đôi này. Một thứ rực rỡ, bắt mắt, lộng lẫy. Một thứ thanh tao, nhã nhặn và khả ái. Hồng cốm cũng tượng trưng cho âm dương nên đã được ông bà cụ kỵ coi là thức quà lễ dành cho việc cưới hỏi từ lâu.
Thế nên, cho dù thời buổi hiện đại thay đổi đến đâu, việc cưới hỏi vẫn không thể bỏ “hồng cốm tốt đôi”. Nhà gái nền nếp gia phong luôn yêu cầu nhà trai phải chuẩn bị đôi mâm hồng - cốm trong lễ ăn hỏi, rồi còn lại muốn mây hoa trăng gió bày vẽ thêm bớt gì cũng được. Trầu cau, chè thuốc, hồng cốm... ấy là những cặp gieo duyên cho hạnh phúc lứa đôi, vậy làm sao mà bỏ được.
Mâm hồng - cốm cũng chẳng đắt đỏ cầu gì, nhưng nó tượng trưng cho ước nguyện xứng lứa vừa đôi, trai anh hùng sánh duyên cùng gái thuyền quyên, hôn sự không chỉ vẹn toàn chu tất mà còn tốt tươi đẹp đẽ đến tận cùng. Cuộc hôn nhân đó đã đủ tháng đủ ngày, giờ như trái hồng tươi thắm khoe sắc hường cùng cốm thơm.
Trong đêm hợp cẩn, dùng dao sắc cắt dọc trái hồng làm đôi để trên một cái bát nhỏ hơi sâu lòng. Dúm một nhúm cốm lá me mỏng tang xanh trong như ngọc rắc nhẹ lên mặt quả hồng. Dùng thìa nhỏ xúc từng miếng hồng cốm mát lạnh cho vào miệng và nhai nhẹ. Cốm dẻo quánh, hồng mát, ngọt lịm quyện vào nhau thành một vị rất thanh, ăn một lại muốn ăn hai, cho đến khi đầu bạc răng long.
