Những bước tiến nổi bật
Theo Thứ trưởng Bộ KHCN Phạm Đại Dương, trong thời gian qua ngành KHCN đã có những bước tiến nổi bật. Hành lang pháp lý ngày càng được hoàn thiện, đặc biệt là pháp lý về tài chính cho KHCN, xử lý kết quả nghiên cứu và phát triển KHCN. Cơ cấu tổ chức, chức năng được bổ sung, sắp xếp theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Tại nghị định 95/NĐ-CP của Chính phủ quy định cơ cấu tổ chức, chức năng nhiệm vụ của Bộ KHCN thì bên cạnh chức năng chính quản lý nhà nước về KHCN, Chính phủ đã giao thêm cho Bộ KHCN chức năng quản lý nhà nước về Đổi mới sáng tạo. Cơ cấu tổ chức được sắp xếp theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Hoạt động KHCN ngày càng đi sâu, gắn kết và đóng góp nhiều hơn vào thúc đẩy phát triển các ngành kinh tế xã hội. Cùng đó, Thứ trưởng Phạm Đại Dương cũng chỉ ra những tồn tại mà ngành KHCN cần phải trao đổi, thảo luận, chia sẻ thẳng thắn để có những giải pháp tháo gỡ vướng mắc, khó khăn và phát huy hiệu quả tối đa của những dư địa phát triển KHCN phục vụ phát triển kinh tế xã hội vùng ĐBSCL.
Với ưu thế nguồn kinh phí lớn, nội dung có hàm lượng khoa học cao, quy mô lớn, chất lượng nội dung triển khai của các đề tài, dự án đáp ứng đầy đủ các tiêu chí lựa chọn, giải quyết các vấn đề mà khả năng nhân lực cũng như nguồn tài chính của địa phương không đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Các nhiệm vụ phần lớn đều tập trung vào thúc đẩy phát triển các sản phẩm chủ lực của Quốc gia, vùng và của địa phương theo chuổi giá trị, như: Chuỗi giá trị cá tra, chuỗi giá trị tôm, chuỗi giá trị cây dừa, chuỗi giá trị cây ăn trái... Các công nghệ tạo ra đã có tác động rất mạnh mẽ, lan tỏa trong sản xuất, thu hút nhiều doanh nghiệp lớn như Tập đoàn Việt-Úc, Tập đoàn Sao Mai, Tập đoàn Lộc trời, Cty Lương Quới, Cty Tôm King, TCty Việt Nam Food... cùng tham gia trong các chuỗi giá trị của các sản phẩm nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, đảm bảo đầu ra cho sản phẩm, nâng cao hiệu quả sản xuất, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển KTXH của các địa phương. Ngoài ra, còn ưu tiên triển khai nhiều nhiệm vụ liên quan đến biến đổi khí hậu, bước đầu đang tập trung vào các tỉnh ven biển, các tỉnh có nguy cơ cao bị ảnh hưởng trực tiếp của biến đổi khí hậu như: Hạn mặn, xói lở bờ sông, bờ biển... Các nhiệm vụ sau khi kết thúc đều tạo ra được các sản phẩm có hàm lượng KH&CN cao, đáp ứng được mục tiêu đề ra, kết quả, sản phẩm có khả năng ứng dụng và nhân rộng cao. Ngành KHCN đã hỗ trợ đăng ký bảo hộ và phát triển nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận, chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm đặc thù của Vùng như: Gạo một bụi U Minh Thượng, hồ tiêu Hà Tiên, xoài Cát Chu Cao Lãnh, sầu riêng Cai Lậy, sả Tân Phú Đông, bưởi da xanh Bến Tre, dừa xiêm xanh Bến Tre, khô mực Sông Đốc – Cà Mau, Khô cá thòi lòi Đất Mũi – Cà Mau...
Tuy nhiên, bên cạnh những tiềm năng, lợi thế thì Vùng ĐBSCL vẫn là vùng còn nhiều khó khăn, thách thức. Phần lớn kết quả nghiên cứu KHCN đã được chuyển giao ứng dụng nhưng vấn đề thương mại hóa chưa cao; khả năng nhân rộng của các đơn vị tiếp nhận kết quả nghiên cứu còn nhiều hạn chế... Các mô hình ứng dụng KHCN vào sản xuất đạt hiệu quả, tuy nhiên do vốn đầu tư mô hình còn hạn chế, việc đầu tư còn phân tán, quy mô nhỏ nên chưa tạo sự chuyển biến lớn trong sản xuất theo hướng sản xuất hàng hóa. Diện tích đất sản xuất còn manh mún, nhỏ lẻ nên khó thực hiện công tác liên kết trong sản xuất, không đảm bảo trong khâu cung cấp sản phẩm. Hiện, nhiều địa phương đã phối hợp với Bộ KHCN trình triển khai các nhiệm vụ KHCN cấp quốc gia và bước đầu làm chủ được nhiều công nghệ mới, công nghệ cao có tính đột phá như: Công nghệ VOC tách chiết tinh dầu dừa không gia nhiệt, công nghệ sản xuất phân bón chất lượng cao 3 trong 1, công nghệ chế biến dầu ăn cao cấp từ mỡ cá tra, công nghệ Teatrapark chế biến, bảo quản nước dừa và sữa dừa, công nghệ sản xuất gạch không nung... đưa DN phát triển sản xuất mạnh mẽ với các sản phẩm có khả năng cạnh tranh cao, thu hút hàng nghìn lao động tại các địa phương và có đóng góp đáng kể cho kinh tế của các địa phương. Hiện một số tỉnh như Cần Thơ, Tiền Giang, Bến Tre đã xây dựng được các chương trình KHCN theo lĩnh vực chuỗi giá trị để có sự ưu tiên trong đầu tư, tập trung thúc đẩy phát triển các sản phẩm chủ lực như lúa chất lượng cao, tôm thẻ chân trắng, tôm sú, cây ăn quả có múi... đã nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh hiệu quả.
Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ
Tại Hội nghị, nhiều đại biểu cho rằng Bộ KHCN cần sớm ban hành Quyết định phê duyệt định mức kinh tế kỹ thuật đối với các dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước trong lĩnh vực KHCN để các tổ chức KHCN công lập căn cứ vào đó thực hiện. Cùng đó, cần xây dựng đề án cấp kinh phí hỗ trợ lần đầu cho Quỹ Phát triển KHCN của tỉnh đi vào hoạt động; cải thiện Chỉ số Đổi mới sáng tạo tại địa phương theo quy định của Chính phủ. Đồng thời ban hành các văn bản hướng dẫn phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, nhất là các định mức, cơ chế hỗ trợ cụ thể để địa phương áp dụng thực hiện...
Theo Bộ trưởng Bộ KHCN Chu Ngọc Anh, trong giai đoạn 2016 – 2018, các chủ trương, chính sách phát triển KTXH nói chung và chính sách phát triển KHCN nói riêng đã đạt được những kết quả rất đáng ghi nhận. Đặc biệt là tập trung hỗ trợ phát triển các sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao, các sản phẩm chủ lực, trọng điểm của vùng, quốc gia theo chuỗi giá trị trong tiến trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp; hỗ trợ DN ứng dụng, đổi mới công nghệ; cải thiện môi trường kinh doanh của doanh nghiệp; thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo; cải thiện chỉ số đổi mới sáng tạo; tăng cường năng lực tiếp cận cuộc CMCN 4.0, đóng góp cho sự phát triển KTXH của mỗi tỉnh, thành phố nói riêng và của cả vùng nói chung.
Bộ trưởng Bộ KHCN Chu Ngọc Anh đánh giá cao kết quả đạt được trong hoạt động phát triển KHCN của Đồng bằng sông Cửu long thời gian qua. Đặc biệt là sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của các địa phương đối với hoạt động KHCN thông qua công tác chỉ đạo, điều hành cụ thể. “Hoạt động KHCN thẫm đẫm trong chỉ đạo, lãnh đạo của các cấp ủy, điều đó thể hiện sự quan tâm ngày càng sát sao của các đồng chí lãnh đạo Tỉnh với các địa phương trong Vùng. Đặc biệt, chủ trương đẩy mạnh phát triển KHCN đúng và trúng với chủ trương của Chính phủ và của Bộ KHCN”, Bộ trưởng khẳng định.
Tuy nhiên, để phát triển đồng bộ hoạt động KHCN, trách nhiệm của các Sở KHCN phải không ngừng nâng cao năng lực chuyên môn để có những tham mưu, tư vấn đúng và trúng các vấn đề cốt lõi trong phát triển KHCN gắn với địa phương mình. Đồng thời đánh giá cao những ý kiến trao đổi, thảo luận tích cực của các đại biểu. Với những kiến nghị, đề xuất của các tỉnh với Bộ KHCN, ngoài những vấn đề được các đơn vị chức năng giải đáp trực tiếp và tiếp tục nghiên cứu những đề xuất và kiến nghị để có thể hỗ trợ các địa phương hiệu quả nhất.
