Kết thúc 10 ngày tại Kazakhstan và Kyrgyzstan trong chuyến đi Trung Á, chúng tôi lên xe khách từ Thủ đô Bishkek sang Tashkent - Thủ đô Uzbekistan. Đa phần lộ trình Trung Á sẽ dừng lại ở Kyrgyzstan khi mọi người không thể nghỉ dài hơn. Thong thả khi mới trở về nước sau khi đi du học, tôi quyết định dành thêm 10 ngày nữa khám phá Uzbekistan, một mảnh ghép khác biệt trong số những quốc gia Trung Á.
Nói là khác biệt vì Kazakhstan và Kyrgyzstan vốn được nhiều du khách Việt lựa chọn vì vẻ đẹp thiên nhiên, đặc trưng bởi đồng cỏ mênh mông, núi tuyết hay những khu rừng lá kim nên thơ. Ngoài khu vực phía Đông Uzbekistan với một phần dãy núi Thiên Sơn, phần còn lại của Uzbekistan là hoang mạc với những thành phố cổ thuộc con đường tơ lụa. Chính vì vậy, bước sang Uzbekistan, du khách như đi ngược dòng thời gian, tìm lại dấu xưa của một tuyến đường giao thương quan trọng gắn liền với văn minh nhân loại. Tôi không phải người am tường về lịch sử hoàn toàn nhưng khi chứng kiến những công trình với tuổi đời hàng nghìn năm tuổi, một niềm cảm khái kỳ lạ cũng dâng trào trong tâm trí.
Xe khách tới biên giới vào lúc tờ mờ sáng. Cùng với vài vị khách nước ngoài khác, chúng tôi thuê một chiếc xe đi vào Thủ đô Taskhent, chỉ cách biên giới khoảng 20km. Từ Tashkent, chúng tôi ngồi thêm chuyến xe khách khoảng hơn 4 tiếng tới thành phố Samarkand - điểm đầu trên hành trình khám phá Uzbekistan.
Uzbekistan có 7 Di sản thế giới, trong đó có 5 Di sản văn hóa và 2 Di sản thiên nhiên. Gọi hành trình khám phá Uzbekistan là con đường di sản vì 3/4 thành phố tôi ghé qua tại Uzbekistan được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới: Samarkand, Bukhara và Khiva. Ngoài ra, Uzbekistan có một di sản nữa mang tên “Con đường tơ lụa: Hành lang Zarafshan - Karakum” đi qua các vùng Samarkand, Navoiy, Bukhara....
Là một đất nước nằm sâu trong lục địa, Uzbekistan đang nỗ lực thúc đẩy du lịch văn hóa. Samarkand có lẽ là thành phố đông du khách ghé thăm nhất tại Uzbekistan. Trước quảng trường Registan - tổ hợp công trình nhà thờ và trường học hồi giáo, có dòng chữ “Thủ đô văn hóa thế giới”. Nơi đây từng là điểm giao thương của nhiều nền văn hóa thế giới trong dòng chảy của con đường tơ lụa. Được thành lập từ thế kỷ thứ 7 trước công nguyên, văn hóa Samarkand được đặc trưng bởi 3 giai đoạn: Thời kỳ Afrasiab với những di chỉ khảo cổ, thời kỳ văn hóa hồi giáo phát triển cực thịnh dưới thời Timurid trong khoảng thế kỷ thứ 14 - 15, và thời kỳ chịu ảnh hưởng bởi văn hóa Xô Viết. 2 ngày ở Samarkand, chúng tôi chủ yếu dành thời gian ghé thăm các công trình văn hóa gắn liền với thời kỳ Timurid như quảng trường Registan, khu tổ hợp Shah-i- Zinda, Bibi-Khanum Mosque... Đặc trưng trong văn hóa Uzbekistan là những công trình được chạm khắc tinh xảo cùng những hình khối như mái vòm, tháp trong kiến trúc Hồi giáo.
Rời Samarkand, chúng tôi tới Khiva - một thành phố nhỏ cách Samarkand khoảng 10 tiếng đi tàu, nằm cách biên giới Turkmenistan không xa. Khiva được ví như một “công chúa say ngủ" của Uzbekistan khi so với Samarkand và Bukhara, Khiva đón một lượng du khách ít hơn - có lẽ vì sự xa xôi và cái nóng lên tới 40 độ trong mùa hè. Dẫu vậy, tôi thích Khiva bởi sự yên tĩnh, không quá xô bồ. Người ta nói Khiva như một “bảo tàng sống” khi du khách thực sự được sống giữa lòng di sản. Một ngày ở Khiva giống như một buổi sớm ở Hội An khi du khách có thể đi quanh phố cổ và chiêm ngưỡng những dấu tích thời gian. Đây là nơi dừng chân cuối cùng của những đoàn thương nhân trước khi băng qua sa mạc đến Iran trên con đường tơ lụa.
Không ít du khách sẽ thấy Khiva chán hơn Samarkand hay Bukhara. Bạn phải thực sự yêu thích việc “sống chậm” ở Khiva mới thấy thành cổ này đáng ghé thăm ra sao.
3 ngày ở Khiva kết thúc, chuyến tàu băng qua hoang mạc khô cằn của Uzbekistan đưa chúng tôi tới thành phố di sản cuối cùng: Bukhara. Sự sầm uất, đông đúc nhộn nhịp của Bukhara như đối chọi với vẻ đẹp yên tĩnh của Khiva. Thành phố hơn 2.000 năm tuổi này được ví như một công trình điển hình và toàn diện nhất của một đô thị trung cổ tại Trung Á. Bukhara nổi tiếng bởi những công trình như: Lăng mộ Ismail Samni từ thế kỷ thứ 10, pháo đài Bukhara, quần thể kiến trúc Pol Kalyan...
Một điểm tôi thích tại các thành phố Uzbekistan là du khách hoàn toàn có thể đi bộ giữa các điểm tham quan. Đan xen giữa các công trình kiến trúc ấn tượng là nhiều cửa hàng thủ công mỹ nghệ nơi du khách có thể chiêm ngưỡng nghệ thuật khảm gỗ, dệt thảm, làm gốm sứ hay lạc vào những khu chợ bán các loại hạt và hoa quả khô, vốn là đặc sản nổi tiếng của Uzbekistan. Người dân Uzbekistan rất thân thiện và hiếu khách. Nhiều người biết đến Việt Nam và đoán được chúng tôi đến từ Việt Nam ngay từ lần đầu trò chuyện.
Uzbekistan như một cuốn sách văn hóa mà tôi có cảm giác 9 ngày chưa đủ để tôi đọc hết một chương. Bỏ lại núi rừng, núi tuyết và đồng cỏ mênh mông của Kyrgyzstan, hành trình di sản Uzbekistan như giúp tôi cân bằng giữa tình yêu thiên nhiên và tình yêu văn hóa.
