Đồng rúp phục hồi ngoạn mục
Hai tháng sau khi giá trị của đồng rúp giảm xuống chưa đến 1 cent của Mỹ trong bối cảnh các lệnh trừng phạt kinh tế nhanh chóng và khắc nghiệt nhất trong lịch sử hiện đại, đồng tiền của Nga đã có một sự thay đổi đáng kinh ngạc. Đồng rúp đã tăng 40% so với đồng USD kể từ tháng Giêng.
CBS dẫn lời giáo sư Jeffrey Frankel, Trường Harvard Kennedy cho biết, đây là một tình huống bất thường. Thông thường, một quốc gia đối mặt với các lệnh trừng phạt quốc tế và một cuộc xung đột quân sự lớn sẽ chứng kiến các nhà đầu tư bỏ chạy và dòng vốn chảy ra đều đặn, khiến đồng tiền của quốc gia đó giảm giá. Nhưng các biện pháp quyết liệt của Nga để giữ tiền không rời khỏi đất nước đã tạo ra nhu cầu đối với đồng rúp và đẩy giá trị của nó lên.
Khả năng phục hồi của đồng rúp có nghĩa là Nga được cách ly một phần khỏi các trừng phạt kinh tế mà các quốc gia phương Tây áp đặt mặc dù sự bảo vệ đó sẽ kéo dài bao lâu là điều không chắc chắn.
Tại sao đồng rúp phục hồi?
Nguyên nhân chính giúp đồng rúp phục hồi là do giá nhiên liệu tăng vọt. Sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraina vào ngày 24.2, giá dầu và giá khí đốt vốn đã cao lại tiếp tục tăng.
"Giá nhiên liệu đang ở mức cao ngất trời, và mặc dù khối lượng năng lượng xuất khẩu của Nga giảm do các lệnh cấm vận và trừng phạt, nhưng việc tăng giá nhiều hơn đã bù đắp cho khối lượng sụt giảm này" - bà Tatiana Orlova, nhà kinh tế hàng đầu của các thị trường mới nổi tại Oxford Economics nói.
Nga đang thu về gần 20 tỉ USD mỗi tháng từ xuất khẩu năng lượng. Kể từ cuối tháng 3, nhiều người mua nước ngoài đã tuân theo yêu cầu thanh toán năng lượng bằng đồng rúp, đẩy giá trị của đồng tiền này lên cao.
Đồng thời, các lệnh trừng phạt của phương Tây và làn sóng doanh nghiệp rời khỏi Nga đã khiến nhập khẩu giảm. Vào tháng 4, thặng dư tài khoản của Nga - chênh lệch giữa xuất khẩu và nhập khẩu - đã tăng lên mức kỷ lục 37 tỉ USD. Theo bà Orlova, có sự trùng hợp ngẫu nhiên rằng, khi nhập khẩu giảm, xuất khẩu lại tăng vọt.
Biện pháp của ngân hàng trung ương
Ngân hàng trung ương Nga cũng đã nâng đỡ đồng rúp bằng các biện pháp kiểm soát vốn nghiêm ngặt khiến việc chuyển đổi rúp sang các loại tiền tệ khác trở nên khó khăn hơn. Điều này bao gồm lệnh cấm người nước ngoài sở hữu cổ phiếu và trái phiếu của Nga nhận trả cổ tức ở nước ngoài.
Trong khi đó, các nhà xuất khẩu của Nga được yêu cầu chuyển một nửa doanh thu (trước đó là 80%) thành đồng rúp, tạo ra nhu cầu về tiền tệ. Trên hết, bà Orlova lưu ý, các công ty nước ngoài cực kỳ khó bán các khoản đầu tư ở Nga của họ, một trở ngại khác đối với việc tháo chạy vốn.
"Mặc dù chúng ta đang thấy những thông báo rằng các công ty phương Tây sẽ rời khỏi Nga, nhưng thường thì họ chỉ đơn giản là phải chuyển giao cổ phần của họ cho các đối tác địa phương. Như vậy, họ không chuyển một lượng lớn tiền mặt khỏi đất nước" - bà Orlova nói.
Tất cả những yếu tố này đang tạo ra nhu cầu đối với đồng rúp, thúc đẩy giá trị của đồng tiền Nga.
"Mặc dù đây không phải là tỷ giá hối đoái do thị trường tự do xác định, nhưng sự ổn định của đồng rúp là thực tế, theo nghĩa nó được thúc đẩy bởi dòng vốn tài khoản vãng lai cao nhất mọi thời đại của Nga" - Elina Ribakova, nhà kinh tế cao cấp tại Viện Tài chính Quốc tế (IIF) - nhận định.
Đồng rúp bất ngờ đảo chiều
Hôm 27.5, đồng rúp đã đảo chiều trong ngày thứ hai sau khi ngân hàng trung ương Nga cắt giảm tỷ giá bất thường. Theo tờ Wall Street Journal, đồng tiền của Nga giảm 2,7% so với đồng USD trong phiên giao dịch ngày 27.5, sau khi đã giảm 6,7% trong phiên giao dịch một ngày trước đó. Theo dữ liệu từ Tullett Prebon, mức giảm hàng tuần của đồng rúp tăng lên khoảng 6,8% - mức giảm hàng tuần lớn nhất kể từ tuần thứ hai của cuộc chiến.
Sự phục hồi của đồng rúp đã mạnh đến mức nó tạo ra một số thách thức cho ngân hàng trung ương Nga. Đồng rúp mạnh có nguy cơ ảnh hưởng đến ngân sách của đất nước khi sẽ giảm doanh thu từ thuế dầu khí được tính bằng USD.
Để chống lại đồng rúp tăng cao, ngân hàng trung ương Nga vào tháng 4 đã bắt đầu cắt giảm lãi suất chủ chốt, đảo ngược quyết định đẩy lãi suất lên 20% hồi tháng 2. Mãi cho đến ngày 26.5, khi ngân hàng trung ương cắt giảm lãi suất cơ bản lần thứ ba - đưa lãi suất từ 14% xuống 11% và về gần mức trước chiến dịch quân sự - thì sự tăng giá của đồng rúp cuối cùng đã đảo chiều. Đồng rúp kết thúc ngày giao dịch 27.5 ở mức khoảng 66,5 rúp đổi 1 USD. Mặc dù vậy, nó đang giao dịch cao hơn gần 140% so với mức chạm đáy vào đầu tháng 3.
Theo bà Ribakova, ngân hàng trung ương Nga đang cố gắng nới lỏng kiểm soát vốn vì cho rằng đồng rúp quá mạnh. “Nhưng ngân hàng trung ương đang ở trong tình thế khó khăn. Nếu tiếp tục nới lỏng, dòng vốn có thể chảy ra khỏi đất nước. Trong các cuộc khủng hoảng trước đây, 200 tỉ USD đã rời khỏi đất nước chỉ trong vài tháng”.
Theo các chuyên gia, trong khi sự phục hồi của đồng rúp và xuất khẩu dầu của Nga tạm thời hỗ trợ nền kinh tế khỏi các lệnh trừng phạt, thì điều đó khó có thể kéo dài. Ví dụ, các quốc gia Châu Âu đã tuyên bố sẽ cắt giảm 2/3 lượng khí đốt nhập khẩu của Nga trong năm 2022. IIF dự đoán kinh tế Nga sẽ giảm 15% trong năm nay.
