Thưa TS Nguyễn Ngọc Tú, mới đây, Bộ Tài chính đề xuất tăng mức phải đóng thuế giá trị gia tăng đối với các hộ, cá nhân kinh doanh. Theo đó, việc nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế VAT với cơ sở kinh doanh lên 150 triệu đồng một năm để phù hợp biến động giá cả. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng việc quản lý doanh thu của các hộ - cá nhân kinh doanh còn nhiều bất cập, gây thất thu ngân sách nhà nước (NSNN), ông có đánh giá sao về vấn đề này?
- Hiện nay, cả nước có khoảng 6 triệu hộ kinh doanh đăng ký chính thức, trong đó có khoảng 5-10% là hộ kinh doanh lớn và đang nộp thuế theo hình thức kê khai như doanh nghiệp. Còn lại khoảng 90% hộ kinh doanh vẫn đang nộp thuế khoán.
Tuy nhiên, hiện nay, phương pháp tính thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán, trong khi tôi khẳng định phương pháp này là không thể chính xác.
Lý do là vì hiện nay, thuế khoán được tính theo từng năm, nhưng chỉ đối với những hộ đã đăng ký. Đối với những hộ kinh doanh kiểu buôn chuyến hay vãng lai sẽ khó xác định. Thậm chí, ngay cả số hộ kinh doanh thực tế, cơ quan thuế cơ sở nắm được cũng rất ít. Tôi cho rằng trong số các hộ - cá nhân kinh doanh, cơ quan thuế chỉ quản lý được một nửa.
Hiện tại, các hộ kinh doanh hầu như không có hóa đơn, chưa nói đến hóa đơn điện tử, chủ yếu mua bán không niêm yết giá, đơn cử các hộ kinh doanh du lịch… Thậm chí, nhiều cửa hàng còn xảy ra tình trạng nói thách khi bán hàng, người mua như lạc vào ma trận, cơ quan thuế không thể kiểm soát được. Thực trạng này cho thấy việc quản lý thuế khoán hộ kinh doanh đang bị bỏ ngỏ, gây thất thu cho NSNN.
Thưa ông, theo Nghị định 123/2020/NĐ-CP, từ ngày 1.7.2022, tất cả các loại hình kinh doanh đều phải sử dụng hoá đơn điện tử. Theo ông, quy định này đã giúp cơ quan quản lý thuế đối với các hộ - cá nhân kinh doanh như thế nào?
- Theo quan sát của tôi, dù đã có quy định từ năm 2022 nhưng đến nay, việc triển khai hoá đơn điện tử ở các hộ kinh doanh cá thể chưa có chuyển biến nhiều. Thậm chí, những siêu thị tiện ích nhỏ và cả nhiều hộ kinh doanh lớn, máy kết nối để tính hóa đơn điện tử vẫn chưa đảm bảo.
Theo quy định hiện nay, người tiêu dùng mua hàng có giá trị từ 200.000 đồng trở lên, nếu yêu cầu, cơ sở bán hàng phải xuất hóa đơn. Nhưng hiện nay, người tiêu dùng đi ăn ở các nhà hàng, quán ăn… muốn có hóa đơn để về thanh toán nhiều khi rất khó, đòi hỏi hóa đơn từ máy tính tiền cũng rất khó.
Tuy nhiên trên thực tế, nếu hộ - cá nhân kinh doanh xuất hóa đơn nhiều sẽ vượt số thuế khoán. Như vậy sau 1 năm, họ lại phải điều chỉnh mức thuế khoán tăng lên, sẽ không có lợi.
Cái gốc ở đây là phải phủ đầy hóa đơn điện tử, tiến đến loại bỏ, thay thế hình thức thuế khoán. Trong việc này, vai trò quản lý của cấp chính quyền cơ sở và cơ quan thuế cơ sở rất lớn trong việc thực hiện Nghị định 123 của Chính phủ về hóa đơn điện tử.
Ông có đề xuất nào cho cơ quan thuế có giải pháp quản lý thu thuế các hộ - cá nhân kinh doanh hiệu quả hơn?
- Từ trước đến nay, việc quản lý thuế khoán, cải cách hình thức thuế khoán chưa được cơ quan thuế chú tâm, bởi tỉ trọng trong thu ngân sách còn thấp.
Theo tôi, cần đổi mới phương pháp quản lý, phân loại, phân nhóm và phân vùng. Chỉ nên áp dụng thuế khoán đối với những hộ kinh doanh nhỏ lẻ như bán nước, đồ ăn sáng, bún phở, buôn bán thời vụ. Còn với hộ kinh doanh lớn không thể khoán thuế, mà phải có bộ máy kế toán, sổ sách chứng từ, phải thực hiện hóa đơn điện tử như đối với doanh nghiệp. Đơn cử, thu thuế đối với dịch vụ cho thuê nhà đất, văn phòng, căn họ.
Xin cảm ơn ông đã chia sẻ!
