Dự thảo mới về quyết định thay thế Quyết định 24/2017 của Thủ tướng về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân do Bộ Công Thương soạn thảo trình mới đây có nhiều điểm mới.
Trong đó, về thẩm quyền điều chỉnh giá điện, EVN được tự quyết định việc giảm hoặc tăng ở mức dưới 5%; Bộ Công Thương có văn bản chấp thuận để EVN quyết định điều chỉnh, tăng từ 5% đến dưới 10%; Thủ tướng Chính phủ sẽ có ý kiến để EVN quyết định điều chỉnh khi tăng từ 10% trở lên hoặc ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô.
EVN được nới thẩm quyền điều chỉnh giá điện
PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng, dự thảo đã mở rộng thẩm quyền tương đối lớn cho EVN khi vừa có quyền tăng giá ở mức cao hơn, vừa giảm thời gian điều chỉnh giá từ 6 tháng xuống 3 tháng.
Tuy nhiên, ông Long cho rằng "việc này cần được cân nhắc kỹ lưỡng bởi một ngành kinh doanh độc quyền như điện, tránh trường hợp liên tục điều chỉnh".
"EVN là đơn vị vừa sản xuất, vừa kinh doanh điện, do vậy, nếu giao quá nhiều quyền cho doanh nghiệp này trong việc điều chỉnh giá điện, dễ nảy sinh tình trạng "vừa đá bóng vừa thổi còi". Thế nên, trong bối cảnh này, Nhà nước vẫn phải định giá hoặc quy định giá trần nhưng theo cơ chế thị trường", PGS.TS Ngô Trí Long nhấn mạnh.
Tránh tình trạng độc quyền, cần có thị trường bán lẻ cạnh tranh
Trao đổi với Lao Động, GS.TS Trần Đình Long - Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam bày tỏ sự ủng hộ khi ngành điện đang có sự đổi mới, giá điện được sửa đổi theo hướng ngày càng tiếp cận thị trường.
Tuy nhiên, GS Trần Đình Long lưu ý, điều đầu tiên là phải tránh độc quyền bán buôn, bán lẻ điện. Do đó, cần phải có ngay thị trường điện cạnh tranh. Thị trường điện cạnh tranh có 3 khâu quan trọng: Phát điện, bán buôn và bán lẻ.
Để có thị trường bán buôn điện cạnh tranh đúng nghĩa, cần có sự xuất hiện của những doanh nghiệp, công ty mua bán điện ngoài EVN để tham gia cạnh tranh.
Ông Đào Nhật Đình (Tạp chí Năng lượng Việt Nam) cho rằng, tuy đề xuất thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện 3 tháng là theo đúng cơ chế thị trường, nhưng hiện Quyết định 24 của Chính phủ ban hành từ năm 2017 cho phép thời gian điều chỉnh giá bán điện bình quân tối thiểu là 6 tháng kể từ lần điều chỉnh giá điện gần nhất cũng chưa thực hiện được vì EVN không dám tự điều chỉnh giá điện.
“Về mặt thị trường điện, trong khối ASEAN thì số quốc gia điều chỉnh giá điện từ 3-4 tháng chiếm số lượng nhiều nhất. Điều chỉnh giá điện 3 tháng cũng được, nhưng vấn đề đặt ra là phải làm sao để công khai, minh bạch, tránh tình trạng lạm quyền.
Để làm được điều đó, theo tôi, phương án tốt nhất là Việt Nam nên thành lập Hội đồng năng lượng độc lập, ngoài EVN nhằm đánh giá giá nhiên liệu đầu vào để điều chỉnh đầu ra.
“Tôi nghĩ rằng, Cục Điều tiết điện lực (Bộ Công Thương) nên làm việc, mời thêm những chuyên gia đầu ngành về năng lượng và giá do Chính phủ chỉ định, để quyết định việc điều chỉnh giá điện. Trường hợp nếu giá than biến động mạnh thì có thể điều chỉnh 3 tháng một lần, còn không thì điều chỉnh 6 tháng 1 lần để tránh giật cục”, ông Đào Nhật Đình nói.
Sửa công thức xác định giá, nguyên tắc điều chỉnh giá
Theo dự thảo, công thức xác định giá bán lẻ điện bình quân được giữ nguyên, nhưng có điều chỉnh về phương pháp, giải thích từ ngữ để làm rõ, phù hợp hơn.
Trong công thức tính giá, các khái niệm liên quan tới “lợi nhuận định mức” trong cơ cấu giá thành sẽ được điều chỉnh cho phù hợp, trong đó, công thức tính giá không đưa khái niệm “lợi nhuận định mức” ở một số khâu trong phương pháp lập giá điện.
