Công việc viết sách giáo khoa xưa nay chưa bao giờ là dễ dàng và luôn thử thách bản lĩnh và tinh thần của những người dám lựa chọn nó. Cùng Lao Động trò chuyện với đội ngũ biên soạn sách giáo khoa Cánh Diều – bộ sách giáo khoa xã hội hóa đầu tiên của nước ta từ sau năm 1975, để hiểu hơn về công việc của những người viết sách.
Câu chuyện đằng sau những trang sách
Theo lộ trình cuốn chiếu, năm học 2022-2023, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) sẽ tiếp tục triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 (GDPT) ở lớp 3, lớp 7 và lớp 10. Để chuẩn bị cho việc này, đội ngũ biên soạn sách Cánh Diều đã và đang dành trọn tâm – trí – lực hoàn thiện sách giáo khoa (SGK) cho sự nghiệp đổi mới căn bản toàn diện giáo dục phổ thông.
Nhìn lại những chồng bản thảo xếp gọn gàng trên kệ sách, GS.TS Đỗ Thanh Bình - đồng Tổng Chủ biên SGK Lịch sử & Địa lí - Bộ Cánh Diều cười và nói: “Viết SGK là khó nhất. Tôi đã viết rất nhiều sách và giáo trình nhưng chưa có loại sách nào khó như viết SGK”.
GS Bình kể về những tuần làm việc nhóm thâu đêm, những ngày làm việc không biết mệt mỏi, 1-2 giờ sáng đội ngũ biên soạn sách vẫn cần mẫn với công việc nghiên cứu và biên soạn.
“Có quãng thời gian chúng tôi ăn ngủ với bản thảo, thậm chí cả nhóm thức thâu đêm để cùng nhau trao đổi, thảo luận và viết. Có những bài, viết đi viết lại đến 15-20 lần vì cảm thấy chưa thực sự ưng ý. Quãng thời gian ấy rất đáng nhớ” - GS Bình nói và tiếp tục kể về những chuyến đi thực nghiệm SGK mới. Nhìn “đứa con tinh thần” của mình được giáo viên và học sinh đón nhận tích cực, GS Bình không khỏi xúc động.
Là tác giả SGK, sách giáo viên, vở thực hành môn Hoạt động trải nghiệm của cấp Tiểu học và cấp THPT, PGS.TS Nguyễn Dục Quang cho biết, bản thân rất tâm đắc, dành trí tuệ và công sức cho việc viết SGK để có chất lượng tốt nhất đáp ứng yêu cầu của Chương trình GDPT 2018.
Đây là lần đầu tiên ngành Giáo dục có SGK cho học sinh về hoạt động giáo dục. Chính vì vậy, điều trăn trở nhất của những người viết sách là phải đưa ra một cấu trúc sách mang màu sắc riêng của hoạt động giáo dục, khác với cấu trúc của SGK môn học.
Và đặc biệt, người biên soạn SGK luôn đặt lợi ích người học và người dạy lên trên hết để nỗ lực, sáng tạo những cuốn sách với mong muốn thỏa mãn những yêu cầu của nhà trường. Và đó cũng chính là thách thức đối với các tác giả.
“Sách phải thể hiện đa dạng các hình thức hoạt động mang tính trải nghiệm, phù hợp với từng lứa tuổi, có tính phổ quát vùng miền.
Đây chính là điều mà chúng tôi rất tâm đắc khi xem lại những cuốn sách hoạt động trải nghiệm lớp 1, lớp 2 và lớp 6 đang hiện hữu ở các nhà trường. Và một điều chắc chắn rằng, những cuốn sách giáo khoa hoạt động trải nghiệm lớp 3, lớp 7 và lớp 10 cho năm học tiếp theo sẽ được nhiều trường học hưởng ứng và đón nhận” - PGS Quang đặt niềm tin.
Một điều mà bộ SGK Cánh Diều được các thầy cô giáo tin tưởng lựa chọn đó là sự đồng hành xuyên suốt quá trình sử dụng.
Hiếm có bộ sách nào mà các tác giả lại nhiệt tình trong việc tương tác với giáo viên như vậy. Những ngày dịch bệnh yên, các thầy mang theo tri thức và nhiệt huyết của mình về từng cơ sở, trực tiếp tương tác với giáo viên để hướng dẫn thầy cô tiếp cận các phương pháp mới.
Đơn vị biên soạn sách đã lập nhóm tương tác trên Facebook, Website, để các tác giả có thể tương tác trực tiếp với giáo viên.
Mỗi tháng, các thầy, cô chủ biên thường xuyên livestream cung cấp, giải đáp cũng như cập nhật kiến thức cho giáo viên. Tất cả những thắc mắc của giáo viên từ lớn, đến nhỏ nhất đều được các tác giả giải thích thấu đáo, hướng dẫn nhiệt tình. Nhờ vậy, hiệu quả giảng dạy được nâng lên rõ rệt.
Chính sự tâm huyết, nhiệt tình và cách làm việc rất có trách nhiệm của đội ngũ biên soạn (theo đánh giá cả của giáo viên) đã giúp Cánh Diều được nhiều cơ sở giáo dục tin tưởng lựa chọn. Với nhiều giáo viên, chọn sách Cánh Diều không chỉ đơn thuần là mua một bộ sách mà là mua cả sự đồng hành và niềm tin lâu dài vào giáo dục.
Hy vọng mang đến luồng gió mới cho ngành Giáo dục
Còn với PGS.TS Mai Sỹ Tuấn - Tổng Chủ biên SGK Khoa học tự nhiên - Bộ Cánh Diều, bản thân ông luôn có tâm nguyện đổi mới SGK tiệm cận với chương trình quốc tế. Suy nghĩ ấy đã nhen nhóm trước khi xây dựng chương trình.
Vì vậy, trong quá trình biên soạn sách, chủ biên và nhóm tác giả đã không ngừng nỗ lực, xây dựng bài học trên tinh thần kế thừa những điểm tốt đẹp của chương trình hiện hành và tiệm cận với chương trình quốc tế.
“Mặc dù hết sức gian khổ, trách nhiệm cũng rất nặng nề khi đứng trước dư luận xã hội cũng như thách thức lớn của đổi mới, nhưng chúng tôi thấy rất vinh dự và tự hào. Trên lộ trình đổi mới, muốn khẳng định giá trị và chất lượng phải đợi thực tiễn kiểm nghiệm, hy vọng bộ sách sẽ được giáo viên và học sinh cả nước đón nhận” - PGS.TS Mai Sỹ Tuấn mong mỏi.
Bên cạnh đó, GS.TS Đỗ Thanh Bình - đồng Tổng Chủ biên SGK Lịch sử & Địa lí - Bộ Cánh Diều cũng khẳng định, SGK mới mang tính xã hội hóa rất cao, vì vậy, khi viết sách, các tác giả luôn mong muốn đáp ứng được yêu cầu của xã hội, nhà trường, giáo viên và học sinh.
“Những người biên soạn sách đã nỗ lực không ngừng, viết đúng, đủ, chính xác với tinh thần đổi mới và mang tính cách mạng so với SGK hiện hành. Hy vọng sẽ mang đến cho ngành Giáo dục một luồng gió mới” – GS Bình kỳ vọng.
Theo các tác giả, tư tưởng “Mang cuộc sống vào bài học, đưa bài học vào cuộc sống” là triết lý giáo dục của bộ sách và được quán triệt xuyên suốt trong quá trình biên soạn SGK các môn học và hoạt động giáo dục. Đó là sự kết hợp sâu sắc giữa lý thuyết với thực tiễn, học đi đôi với hành và nhà trường gắn liền với xã hội.
“Cụ thể với môn Lịch sử & Địa lí lớp 7 và Lịch sử lớp 10, triết lý “mang cuộc sống vào bài học” yêu cầu người viết sách phải gắn thực tại của đất nước, xã hội, quần chúng nhân dân,… với bài học trong SGK, giúp bài học trở nên sống động, ý nghĩa và mang tính giáo dục lớn, tri thức phải phục vụ cho cuộc sống. Điều đó làm cho tri thức lịch sử có sức sống, không còn là tài liệu truyền bá lý thuyết suông” – GS Bình chia sẻ.
Còn theo PGS.TS Nguyễn Dục Quang, SGK Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp - Bộ Cánh Diều đã tạo cơ hội tối đa cho học sinh được hoạt động, tương tác và trải nghiệm tích cực, dựa trên những chuỗi hoạt động được thể hiện với kênh hình sinh động và kênh chữ ngắn gọn.
Đồng thời, tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học. Với những điểm mới và tiến bộ này, chúng ta cùng kỳ vọng sẽ đào tạo nên những thế hệ tương lai luôn năng động, sáng tạo và tự tin hội nhập toàn cầu.
“Mang cuộc sống vào bài học - Đưa bài học vào cuộc sống” vẫn sẽ là slogan và tư tưởng thống nhất, xuyên suốt của bộ sách Cánh Diều. Nó cũng thể hiện tâm huyết của đội ngũ tác giả (với 40/56 thành viên Ban Phát triển Chương trình GDPT 2018 là tác giả SGK Cánh Diều) trong việc đổi mới việc dạy và học theo hướng phát triển năng lực, thực hiện nhiệm vụ đào tạo những thế hệ công dân toàn cầu, phục vụ cho mục tiêu phát triển đất nước vững mạnh.
