Bộ GDĐT đưa ra 2 phương án. Phương án 1 gồm 6 môn, trong đó 4 môn bắt buộc (Toán - Ngữ văn - Lịch sử - Ngoại ngữ) + 2 môn tự chọn (trong số các môn học sinh chọn học ở lớp 12). Phương án 2 gồm 5 môn trong đó Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ và 2 môn tự chọn trong số các môn đã được học (trong đó có cả môn Lịch sử).
Theo tôi, chỉ 2 phương án là hơi hạn hẹp. Trong buổi tổng kết năm học và theo tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ GDĐT cần tiếp tục đổi mới thi, công nhận tốt nghiệp THPT theo hướng nghiêm túc, gọn nhẹ, giảm áp lực nhưng vẫn phải chú trọng chất lượng.
Theo tôi muốn gọn nhẹ thì nên có thêm hai phương án nữa.
Phương án 1 là bỏ thi tốt nghiệp chuyển sang xét và công nhận tốt nghiệp như bậc THCS đã làm. Nhìn con số tốt nghiệp qua các năm: Năm 2015 tỉ lệ là 91,58%; năm 2016 tỉ lệ là 92,93%; năm 2017 tỉ lệ là 97,42%; năm 2018 tỉ lệ là 97,57%; năm 2019 tỉ lệ là 94,06%; năm 2020 tỉ lệ là 98,34%, năm 2021 tỉ lệ là 98,6%; năm 2022 tỉ lệ là 98,57% và năm 2023 tỉ lệ là 98,88%. Cần sửa Luật Giáo dục để bỏ thi tốt nghiệp là hợp lý, còn khâu tuyển sinh thì các trường đại học tự quyết, nếu đào tạo tốt thì có nhiều thí sinh đăng ký dự tuyển, nếu không tốt thì tự đào thải.
Phương án 2 là thi tốt nghiệp chỉ ba môn Toán, Ngữ văn và Ngoại ngữ. Bởi vì, ai cũng biết môn Toán là môn học công cụ có tính tư duy cao và coi như là “bộ não” của mỗi con người; nếu học sinh học giỏi toán thì sẽ giỏi các môn Vật lý, Hóa học, Tin học và Sinh học. Môn Ngữ văn là môn học giúp học sinh diễn đạt, lập luận chặt chẽ. Môn Ngoại ngữ, chủ yếu là tiếng Anh giúp học sinh hội nhập với thế giới và trở thành công dân toàn cầu.
Những trường đại học muốn lấy kết quả thi tốt nghiệp THPT để xét tuyển thì cũng dùng kết quả ba môn nói trên. Những ngành thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên thì môn Toán được nhân hệ số 2, những ngành thuộc lĩnh vực khoa học xã hội thì môn Ngữ văn nhân hệ số 2 và những trường đào tạo ngoại ngữ thì môn Ngoại ngữ nhân hệ số 2.
Bộ GDĐT đảm nhận việc ra đề thi tất cả các môn, khâu coi và chấm giao cho địa phương và có sự giám sát của Bộ nếu thấy có bất thường. Đối với số môn thi thì rạch ròi cho từng đối tượng vì mục tiêu và đích đến khác nhau, cụ thể:
Đối với những học sinh không có nguyện vọng xét tuyển đại học thì thi tốt nghiệp THPT với 3 môn Toán, Ngữ văn và Ngoại ngữ; trong đó, môn Toán và Ngoại ngữ thi theo hình thức trắc nghiệm; Toán 45 câu tương ứng 60 phút, Ngoại ngữ 50 câu tương ứng 60 phút và chỉ ra kiến thức của lớp 12; môn Ngữ văn thi theo hình thức tự luận với thời lượng 90 phút. Trong tương lai gần Bộ GDĐT cần hướng đến xét tốt nghiệp cho đối tượng học sinh này.
Theo tôi bằng tốt nghiệp THPT hiện nay coi như là tấm thẻ thông hành để các em đi học nghề và tham gia lao động sản xuất. Hơn nữa, nó chỉ đánh dấu chặng đường học phổ thông của học sinh mà không cần tạo áp lực suốt ngày vùi đầu ôn thi. Chúng ta biết rằng, chương trình giáo dục phổ thông mới được thiết kế theo hướng phát triển năng lực, vì thế cần ra đề thi theo hướng đánh giá năng lực học sinh. Sự ổn định của 3 môn thi nói trên là phù hợp để học sinh còn có thời gian giúp việc nhà, vui chơi.
Đối với học sinh có nguyện vọng xét tuyển đại học thì thi tốt nghiệp THPT cũng 3 môn Toán, Ngữ văn và Ngoại ngữ; trong đó, môn Toán và Ngoại ngữ thi theo hình thức trắc nghiệm; môn Ngữ văn thi theo hình thức tự luận. Đề thi được xây dựng khó hơn đối tượng học sinh chỉ có nguyện vọng xét tốt nghiệp. Ví dụ với môn Toán ngoài 45 câu như đối tượng học sinh xét tốt nghiệp nói trên thì có bổ sung thêm 15 câu nâng cao để phân loại và làm tiền đề cho các trường Đại học xét tuyển.
