Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (sửa đổi) do Chủ nhiệm Ủy ban pháp luật Nguyễn Khắc Định trình bày, nêu rõ: Về vấn đề thiệt hại được bồi thường, có ý kiến đề nghị, đối với thiệt hại về tinh thần thì Nhà nước bồi thường, đồng thời tiến hành xin lỗi, cải chính công khai cho người bị oan mà không cần có yêu cầu của người bị thiệt hại.
Ủy ban thường vụ Quốc hội cho rằng, với tính chất của bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng thì việc bồi thường chỉ được thực hiện khi có yêu cầu của người bị thiệt hại. Việc xin lỗi và cải chính công khai quy định trong Luật này là hệ quả của quá trình giải quyết yêu cầu bồi thường. Trong quá trình giải quyết, căn cứ vào yêu cầu của người bị oan mà cơ quan nhà nước tiến hành xin lỗi, cải chính công khai. Hơn nữa, trong trường hợp đã xác định người bị oan nhưng người đó không có yêu cầu thì cơ quan nhà nước cũng không thể chủ động tiến hành xin lỗi, cải chính công khai, bởi vì việc xin lỗi, cải chính công khai ảnh hưởng trực tiếp đến quyền nhân thân của người bị oan.
Góp ý vào dự thảo Luật, đại biểu Nguyễn Thị Thủy - Ủy viên thường trực Ủy ban Tư pháp của Quốc hội- cho rằng, vấn đề tổ chức xin lỗi và cải chính công khai cho người bị oan vẫn được đặt trên nền của Luật hiện hành. Nghĩa là dự luật vẫn quy định việc tổ chức xin lỗi công khai phải là người bị oan có yêu cầu cơ quan Nhà nước xin lỗi thì Nhà nước mới tổ chức xin lỗi công khai, còn người bị oan không có yêu cầu thì Nhà nước không tổ chức xin lỗi công khai. Theo đại biểu Thủy, quy định như vậy là rất có vấn đề và không phù hợp.
Đại biểu Thủy nói: "Tôi thực sự không hiểu tại sao Nhà nước tổ chức xin lỗi công khai cho người bị oan lại có thể ảnh hưởng đến quyền nhân thân của họ".
Đại biểu Thủy lấy ví dụ vụ ông Hàn Đức Long (Bắc Giang) người từng bị kết án về tội Giết người và Hiếp dâm trẻ em. Ông Hàn Đức Long đã thụ án được hơn 11 năm, đến thời điểm cuối năm 2016 đã xác định ông Long bị oan. "Nếu như bây giờ, ông Hàn Đức Long chưa yêu cầu Nhà nước tổ chức xin lỗi công khai mà Nhà nước chủ động xin lỗi công khai thì ảnh hưởng gì đến nhân thân của ông Hàn Đức Long. Với tội danh bị kết án oan như ông Long, nhu cầu mong muốn chính đáng là được Nhà nước tổ chức xin lỗi công khai kịp thời để phục hồi danh dự" - đại biểu Thủy nói.
Cho ý kiến về dự luật, Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Hải Phong cho rằng, trong những trường hợp cá nhân ra bản án trái pháp luật khi đã biết là sai thì nhà nước không thể bồi thường cho cá nhân, vì nó phi lý. "Tại sao nhà nước lại đứng ra để bồi thường thay cho kẻ phạm tội" - ông Phong nói.
"Không luật nào mong làm oan cho dân, tuy nhiên, vẫn khó tránh khỏi có oan sai. Ví dụ vụ oan sai của ông Nguyễn Thanh Chấn (Bắc Giang) thì tòa tuyên sai do Viện kiểm sát, kiểm sát Viên điều tra sai. Như vậy, cá nhân làm sai thì phải chịu trách nhiệm. Và tôi đồng tình với việc, cấp nào đưa ra bản án sai thì cấp đó phải bồi thường" - ông Phong nói.
Về vấn đề cải chính, xin lỗi người bị oan, ông Phong cho rằng, cơ quan làm sai không dũng cảm nhận sai nên luật phải cụ thể, bắt phải công khai xin lỗi. Bắt thì hoành tráng nhưng xin lỗi công khai người bị oan sai thì chưa đầy 2 phút, ngay cả lời văn xin lỗi cũng không có văn hóa tố tụng. Do vậy, nên có thiết chế về lời xin lỗi.
