Tri thức không đến từ việc cố nhồi nhét kiến thức vào đầu

Nguyên Đức |

Lạm bàn về chữ “tri thức”, nhân chuyện chuyện một học sinh tự vẫn bởi áp lực chuyện học hành, và sự băn khoăn của phần lớn cha mẹ khi đưa con trở lại trường sau thời gian quá dài phải học trực tuyến vì dịch bệnh.

Không ít bậc cha mẹ lớn tuổi nhìn nhận, trong quá khứ, kể cả thời kỳ chiến tranh căng thẳng nhất, gia đình nào cũng vận động cho con cái học hành.

“Có cái chữ mà thay đổi cuộc đời” là lý luận căn cơ cho những cố gắng đó, bất chấp gia đình có khó khăn, thiếu ăn thiếu mặc đến đâu. Hình ảnh những người thành công từ giáo dục học hành, có thành tích tốt ở học đường và bước vào đời lập nghiệp, luôn được đề cao và nhắc đến.

Vậy nhưng hôm nay, khi cuộc sống đầy đủ hơn, điều kiện học tập dư thừa, xã hội lại tỏ ra lúng túng trong định hướng học tập của mỗi con người, và cha mẹ nào cũng băn khoăn về sự học hành của con cái.

Thời điểm này, quan điểm về tri thức hay sự học và định hướng của phụ huynh được phân hoá thành hai hướng: Tự học, không nhất thiết phải ganh đua trong học tập… và học ở trường đời tốt hơn; có kết quả học tập tốt không hẳn là thành công trong tương lai sự nghiệp…

Ở chiều ngược lại, rất nhiều bậc cha mẹ hết sức dồn nén con cái phải đua tranh, thậm chí đua về mọi giá để có thành tích học tập. Nhiều phụ huynh còn ép buộc con cái mình theo học những ngành nghề mà mình thích nhưng không thực hiện được bất chấp con cái mình có thích hay không... 

Sự thật với người xưa, cách nhìn nhận về tri thức con người, có lẽ khác biệt và cần được soi chiếu lại để đánh giá đúng vai trò học tập với mỗi con người.

Người xưa dùng chữ tri thức để định vị rõ tầm hiểu biết của con người. Tri là hiểu, thức là biết, đơn giản như vậy. Song khi đi vào phân tích, vấn đề tri thức lại không hề chung chung.

Chữ tri (知) được ghép hội ý từ bộ thỉ (矢, mũi tên) và bộ khẩu (口, cái miệng) với hàm nghĩa "những gì đi ra từ miệng chả khác gì mũi tên bay đi”. Nghĩa là con người cần biết thận trọng với lời ăn tiếng nói của mình, đã nói ra phải có trách nhiệm, phải hiểu rõ mới nên thốt ra lời. Chữ tri, theo đó nghĩa là hiểu.

Chữ thức (識) cũng được ghép hội ý từ bộ ngôn (言, lời nói) và chữ chức (戠, âm thanh cảnh báo). Chữ chức này, ghép bởi bộ âm (音, tiếng động) với bộ qua (戈, vũ khí) để diễn tả khi cảnh báo, kêu gọi, người ta gõ binh khí vào nhau thu hút người khác.

Lời nói con người, vì thế không khác gì tiếng động cảnh báo, rất quan trọng, giúp người ta biết được việc gì đang xảy ra. Chữ thức, vì thế có nghĩa là biết.

Tri thức, bởi vậy không chỉ đơn giản là những thông tin, dữ liệu mà con người thu nạp được, mà chính là cách thức kiến giải, hiểu thấu và đưa ra, diễn đạt cho người khác cùng hiểu biết, cùng nắm bắt như mình. Người có tri thức, không chỉ có kho tàng kiến thức trong đầu, mà còn có cách hành xử giao tiếp, cách sử dụng ứng biến những kiến thức ấy vào hoàn cảnh cụ thể.

Nếu chỉ chăm chăm nhồi nhét thật nhiều kiến thức mà không có ứng dụng thực tế, không biết xoay xở xử lý hợp cảnh hợp tình về tri thức có được, con người không thể đạt được hiệu quả tốt trong cuộc sống. Ngược lại, nếu không hiểu biết, không tích lũy tri thức để nhận diện đúng những tín hiệu thông tin, con người cũng không thể phát huy được các ưu thế của mình.

Vậy việc học hành của người xưa, chính là trau giồi tri thức, nhưng đó không phải là những hiểu biết xơ cứng, lý thuyết hóa, mà như một người cầm cung sẽ phải biết bắn ra sao, bắn về đâu và bắn lúc nào; như một người muốn báo động cho xã hội và lắng nghe những cảnh báo từ người khác thì phải biết cách xử lý vấn đề ra sao.

Học đi đôi với hành, ai cũng nói như vậy, nhưng tri thức phải áp dụng đúng vào mỗi hoàn cảnh thực tế để phát huy, thì không phải ai cũng làm được và hiểu chính xác để làm được.

Quá coi trọng việc nhồi nhét kiến thức, ganh đua thành tích, sẽ đẩy con cái vào áp lực. Nhưng bê trễ, phó mặc cho con cái không nỗ lực học hành, tích cóp tri thức, cũng là một cách hành xử không hợp lý.

Nên hiểu rõ hai chữ tri thức trong quan niệm của người xưa, cũng là một cách cần thiết để định vị lại cách hành xử của chúng ta về học tập hôm nay.

Nguyên Đức
TIN LIÊN QUAN

Cần có thêm nhiều bãi đỗ xe công cộng để thu hút khách du lịch

ThS Phạm Văn Chung |

Có thể nói, hiện nay bãi đỗ xe công cộng đang thiếu hết sức trầm trọng, kể cả các bãi đỗ xe do tư nhân đầu tư được cấp phép hoạt động, nhất là ở các thành phố lớn. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống, sinh hoạt của người dân địa phương mà còn ảnh hưởng đến việc thu hút khách du lịch đến tham quan, nghỉ dưỡng.

Chúng ta đã tránh được đại án kit test Việt Á, nếu như…

QUANG ĐẠI |

Một trong những nguyên nhân dẫn tới xảy ra nhiều vụ việc sai phạm, vi phạm pháp luật gây hậu quả nghiêm trọng, trong đó có vụ Công ty Việt Á là do xã hội chưa chú trọng, đề cao tư duy phản biện.

Cần chấn chỉnh việc đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ, công chức

Phạm Văn Chung |

Hiện nay, rất nhiều cơ sở đào tạo, bồi dưỡng gửi văn bản đến các cơ quan, đơn vị thông báo về tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng ngắn hạn cho cán bộ, công chức như quản lý nhà nước ngạch chuyên viên, chuyên viên chính, lãnh đạo quản lý cấp phòng, cấp sở...

Giáo viên tiểu học, những người mẹ, người cha đặc biệt

PHAN DUY NGHĨA |

Dạy học sinh tiểu học thật vất vả nhưng cũng thật hạnh phúc, bởi giáo viên tiểu học là người mang trên mình sứ mệnh quan trọng trong việc hình thành nhân cách ban đầu của học sinh.

Cần nhiều hoạt động tư vấn học sinh môn thi chuyển cấp, thi trường chuyên

Hải Anh |

Có mặt tại buổi trao đổi kinh nghiệm, tư vấn trực tiếp về kỳ thi chuyển cấp dành cho phụ huynh, học sinh mang tên MASKA 2022 , bà Nguyễn Kim Thanh – phụ huynh có con đang học lớp 9 Trường Đoàn Thị Điểm (Hà Nội) - chia sẻ: Cần có nhiều hoạt động tương tự để cả phụ huynh và học sinh có thêm cơ sở trong định hướng cho quá trình học tập tiếp theo cũng như hiểu hơn về các môn thi.

Rung lắc thượng tầng tại Eximbank: Thập kỷ rối ren chưa kết thúc

Đức Mạnh |

Cơ cấu thượng tầng tại Ngân hàng Eximbank đã có nhiều biến động mạnh. Cổ đông ngoại gắn bó 16 năm đã chuyển nhà, thế chân bởi nhân tố bí ẩn liên quan đến Tập đoàn Bamboo Capital.

Hà Nội: Sau chấn chỉnh, loạt lô cốt vẫn án ngữ trên đường Vũ Trọng Khánh

PHẠM ĐÔNG |

9 chiếc lô cốt đang án ngữ trên đường Vũ Trọng Khánh khiến giao thông đông đúc, quá tải dù đã cận kề Tết Nguyên đán Quý Mão. Sở Giao thông vận tải (GTVT) Hà Nội lại yêu cầu chấn chỉnh tình trạng thi công hệ thống xử lý nước thải Yên Xá gây ùn tắc.

Cha đẻ của mèo AI mà cư dân mạng nhầm tưởng ở Ninh Thuận lên tiếng

Hữu Long |

Nguyễn Lê Thái Nguyên vẽ mèo Tết bằng công nghệ AI rồi chia sẻ lên trang cá nhân. Những hình ảnh tuyệt đẹp về mèo nhận được vô số lời khen từ nhiều người bạn. Có không ít người đến nay vẫn nhầm lẫn đây là mèo Tết có nguồn gốc từ Ninh Thuận.

Cần có thêm nhiều bãi đỗ xe công cộng để thu hút khách du lịch

ThS Phạm Văn Chung |

Có thể nói, hiện nay bãi đỗ xe công cộng đang thiếu hết sức trầm trọng, kể cả các bãi đỗ xe do tư nhân đầu tư được cấp phép hoạt động, nhất là ở các thành phố lớn. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống, sinh hoạt của người dân địa phương mà còn ảnh hưởng đến việc thu hút khách du lịch đến tham quan, nghỉ dưỡng.

Chúng ta đã tránh được đại án kit test Việt Á, nếu như…

QUANG ĐẠI |

Một trong những nguyên nhân dẫn tới xảy ra nhiều vụ việc sai phạm, vi phạm pháp luật gây hậu quả nghiêm trọng, trong đó có vụ Công ty Việt Á là do xã hội chưa chú trọng, đề cao tư duy phản biện.

Cần chấn chỉnh việc đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ, công chức

Phạm Văn Chung |

Hiện nay, rất nhiều cơ sở đào tạo, bồi dưỡng gửi văn bản đến các cơ quan, đơn vị thông báo về tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng ngắn hạn cho cán bộ, công chức như quản lý nhà nước ngạch chuyên viên, chuyên viên chính, lãnh đạo quản lý cấp phòng, cấp sở...

Giáo viên tiểu học, những người mẹ, người cha đặc biệt

PHAN DUY NGHĨA |

Dạy học sinh tiểu học thật vất vả nhưng cũng thật hạnh phúc, bởi giáo viên tiểu học là người mang trên mình sứ mệnh quan trọng trong việc hình thành nhân cách ban đầu của học sinh.

Cần nhiều hoạt động tư vấn học sinh môn thi chuyển cấp, thi trường chuyên

Hải Anh |

Có mặt tại buổi trao đổi kinh nghiệm, tư vấn trực tiếp về kỳ thi chuyển cấp dành cho phụ huynh, học sinh mang tên MASKA 2022 , bà Nguyễn Kim Thanh – phụ huynh có con đang học lớp 9 Trường Đoàn Thị Điểm (Hà Nội) - chia sẻ: Cần có nhiều hoạt động tương tự để cả phụ huynh và học sinh có thêm cơ sở trong định hướng cho quá trình học tập tiếp theo cũng như hiểu hơn về các môn thi.