Xuyên đêm theo những chuyến xe mờ ám
Đầu năm 2021, có được thông tin tình trạng lợn nhập khẩu qua Cửa khẩu Quốc tế Lao Bảo (tỉnh Quảng Trị) khi vào nội địa không được cách ly phòng dịch bệnh theo quy định mà được tuồn thẳng ra thị trường, Báo Lao Động đã cử nhóm phóng viên vào cuộc điều tra.
Thời điểm đó, các tỉnh Bắc Miền Trung trời rét đậm kèm mưa lăn phăn. Trong lúc các chuyến xe chở lợn nhập khẩu thường rời cửa khẩu để về nội địa từ khoảng 20h đêm cho đến rạng sáng, nên việc theo sát rất khó khăn. Những ngày đầu, cả nhóm phóng viên tập trung ở tỉnh Quảng Trị, rồi cắt cử nhau bám theo từng chiếc xe trên Quốc lộ 9, Quốc lộ 1, đường Hồ Chí Minh. Có chiếc xe chở lợn ra Bắc, có chiếc vào Nam, do không nắm rõ được lịch trình, xe chở lợn di chuyển suốt ngày đêm không dừng nghỉ, theo các chuyến xe "bạc cả mặt", nhưng cả tuần nhóm phóng viên vẫn… tay trắng.
Sau đó, chúng tôi tách nhau ra, mỗi người chốt ở một tỉnh từ Quảng Trị ra đến Ninh Bình, rồi chọn mỗi đêm từ 1 đến 3 chuyến xe để theo sát. Nhưng kết quả vẫn không được như mong muốn, nên “chiến thuật” phải thay đổi. Ngoài việc cử phóng viên bám theo các chuyến xe, thì ở mỗi khu cách ly còn có một phóng viên khác bám trụ ở đó để… đếm xe chở lợn ra, vào mỗi ngày đêm.
Sau 1 thời gian theo dõi, nhóm phóng viên nắm được thông tin Công ty TNHH MTV LB Phú Trọng (địa chỉ khóm Trung Chín, thị trấn Lao Bảo, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị) làm thủ tục nhập khẩu 2 lô lợn sống từ Thái Lan về. Số lợn này được đưa lên 6 xe để vận chuyển về 2 nơi nuôi cách ly kiểm dịch ở tỉnh Quảng Bình mà công ty được cấp phép. 23h30 đêm, sau khi hoàn tất các thủ tục, 6 xe chở lợn của công ty nói trên rời Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo ở Quảng Trị, chúng tôi bám theo 1 xe có biển số 90C-052.41 chở 170 con lợn nhập khẩu.
Theo quy định, xe chở số lợn này phải về khu cách ly nằm trên đường Hồ Chí Minh nhánh Đông ở thôn Thuận Phong (xã Thuận Đức, TP.Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình), tuy nhiên xe lại chạy theo tuyến Quốc lộ 1A. Đến 1h đêm, xe đến cầu Quán Hàu (QL1A, tỉnh Quảng Bình), và đến hơn 2h30 cùng ngày thì xe này đã di chuyển đến nơi tiếp giáp giữa tỉnh Quảng Bình và tỉnh Hà Tĩnh. Xe di chuyển không dừng nghỉ qua tỉnh Thanh Hóa, và tiếp tục di chuyển đến điểm cuối là chợ đầu mối ở tỉnh Hà Nam.
Dù không đưa lợn nhập khẩu vào khu cách ly, nhưng kỳ lạ là, khi đi qua các chốt kiểm dịch, tài xế xe BKS 90C-052.41 lại có giấy chứng nhận kiểm dịch động vật vận chuyển ra khỏi địa bàn cấp tỉnh do bà Cao Thị Hải, kiểm dịch viên của Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh Quảng Bình ký cấp tại Quảng Bình. Trong giấy này, có nội dung chứng nhận 170 con lợn trên xe đã được tiêm phòng vắc xin; không có triệu chứng lâm sàng của bệnh truyền nhiễm khi xuất phát; động vật được xét nghiệm và có kết quả âm tính với các bệnh.
Bóc trần đường dây sai phạm
Để tránh tình trạng gian dối trong quá trình vận chuyển lợn nhập khẩu, khi các lô lợn nhập khẩu được đưa về cửa khẩu, cán bộ Trạm kiểm dịch động vật Cửa khẩu Quốc tế Lao Bảo thuộc Thú y vùng III sẽ tiến hành kẹp chì niêm phong xe chở lợn. Sau khi hoàn tất các thủ tục, xe chở lợn rời cửa khẩu và buộc phải di chuyển về địa điểm cách ly đã được cấp phép.
Xe đến khu cách ly, cán bộ thú y vùng sẽ có mặt ở đó để kiểm tra và giám sát hàng hóa theo Thông tư 25/2016/TT-BNNPTNT quy định về kiểm dịch động vật, sản phẩm động vật trên cạn. Nếu các chì niêm phong còn nguyên, số lượng lợn đúng như trong giấy tờ liên quan, thì cán bộ Thú y sẽ phá chì để doanh nghiệp đưa lợn vào cách ly. Tiếp đó, cán bộ Thú y sẽ lấy mẫu xét nghiệm, theo dõi trong thời gian không quá 5 ngày xem lợn có bệnh gì không. Sau thời gian cách ly, kết quả xét nghiệm lợn không có bệnh thì cơ quan Thú y vùng sẽ cấp giấy chứng nhận kiểm dịch.
Chúng tôi liên hệ Chi cục Thú y tỉnh Quảng Bình, đề nghị cung cấp hồ sơ liên quan đến việc kiểm dịch 170 con lợn trên xe BKS 90C-052.41. Ban đầu, Chi cục Thú y tỉnh Quảng Bình khẳng định kiểm dịch viên đã làm đúng quy định, nhưng trước những bằng chứng mà chúng tôi thu thập được, lãnh đạo Chi cục Thú y tỉnh Quảng Bình thừa nhận, giải thích việc 170 con lợn nhập khẩu không cách ly vẫn được cấp giấy kiểm dịch, cán bộ thú y viện lý do đã bị lái xe chở lợn nhập khẩu “lừa”.
Tương tự, 2 xe chở lợn nhập khẩu từ Thái Lan BKS 37C - 33638 và 37C - 31959 phải vận chuyển ra tỉnh Thái Nguyên cách ly phòng dịch. Thế nhưng, khi xe chở lợn ra đến tỉnh Nghệ An “bỗng nhiên” được ông Đậu Đăng Định - Trưởng Trạm Kiểm dịch động vật tỉnh Nghệ An, người được Chi cục Chăn nuôi và Thú y Nghệ An ủy quyền thực hiện kiểm dịch động vật ở khu vực thị xã Hoàng Mai và huyện Quỳnh Lưu lại cấp chứng nhận kiểm dịch cho 2 xe chở lợn nói trên ra Hà Nội giết mổ. Giải trình về sai phạm nói trên, ông Định cho rằng do phía chủ hàng khai báo gian dối…
Sau một thời gian xác minh, các cán bộ thú y có liên quan đến việc cấp giấy kiểm dịch cho các lô lợn nhập khẩu không đúng quy định đã bị tước giấy phép kiểm dịch và bị kiểm điểm.
5 doanh nghiệp bị khởi tố
Sau loạt bài của Báo Lao Động, cơ quan chức năng các địa phương đã chỉ đạo kiểm tra, rà soát, yêu cầu các cá nhân, tập thể liên quan báo cáo giải trình, xử lý theo quy định; kẽ hở trong khâu phối hợp giữa cơ quan thú y vùng và các chi cục thú ý địa phương cũng đã được khắc phục.
Trước sự việc nghiêm trọng nói trên, cuối tháng 1.2021, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã chỉ đạo các đơn vị liên quan vào cuộc tìm hiểu. Sau đó, Bộ NNPTNT, Bộ Công an và Tổng cục Hải quan đã có chỉ đạo các đơn vị liên quan vào cuộc.
Cục Hải quan tỉnh Quảng Trị xác nhận, đến thời điểm này, đã có 5 doanh nghiệp nhập khẩu lợn bị Chi cục Hải quan Cửa khẩu Lao Bảo ban hành quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội “Buôn lậu”. Đó là Công ty TNHH MTV LB Phú Trọng; Công ty TNHH Đầu tư và Thương mại Đại Phong; Hợp tác xã Nông nghiệp và Dịch vụ kinh doanh tổng hợp Thắng Lợi; Công ty TNHH Đầu tư và XNK Vinh Phú; Công ty TNHH Xây dựng và thương mại Hiệp Hoàng Phát.
Các Quyết định khởi tố đã được Viện Kiểm sát nhân dân huyện Hướng Hóa phê chuẩn, chuyển Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Quảng Trị tiếp tục điều tra theo thẩm quyền. Ngoài 5 doanh nghiệp đã bị khởi tố nói trên, Chi cục Hải quan Cửa khẩu Lao Bảo đã xử lý vi phạm hành chính đối với Công ty TNHH MTV Tân Triều T&P (doanh nghiệp nhập khẩu lợn có địa chỉ tại xã Tân Thành, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị) và đang tiếp tục kiểm tra, xác minh để xử lý theo đúng quy định.
