Ngày Xuân phân là ngày mà thời gian ban ngày và thời gian ban đêm dài bằng nhau ở xích đạo. Theo quan điểm phương đông, Xuân phân là lúc vào giữa mùa xuân tuy nhiên, theo khoa học phương Tây thì đây là ngày bắt đầu của mùa xuân ở bắc bán cầu hay ngày bắt đầu mùa thu ở bán cầu nam.
Ở bán cầu nam thì ngày này là ngày Thu phân. Vào ngày này, Mặt Trời sẽ mọc lên từ chân trời ở chính xác hướng đông, và lặn đi xuống chân trời ở chính xác hướng tây. Ngoài ra, Mặt Trời sẽ nằm thẳng đúng trên đỉnh đầu vào giữa trưa.
Theo lịch Trung Quốc cổ đại, Xuân phân là điểm giữa của mùa Xuân. Xuân phân thuộc 24 tiết khí trong nông lịch.
Về mặt thời gian, Xuân phân thường rơi vào 19.3 đến 21.3 hàng năm. Tiết Xuân phân kết thúc vào ngày 4 hoặc 5.4 hàng năm khi tiết Thanh minh bắt đầu.
Tại sao vào ngày Xuân phân (và Thu phân) có đêm và ngày dài bằng nhau. Vì quỹ đạo của Trái Đất chúng ta không thẳng đứng, mà nó nghiêng 23 độ so với mặt phẳng hoàng đạo, nên sẽ có nơi tiếp nhận ánh sáng từ Mặt Trời nhiều hơn một nơi khác ở bán cầu còn lại, và vào 2 ngày phân trong năm, Trái Đất sẽ hướng thẳng về Mặt Trời, nên ngày và đêm sẽ dài như nhau. Nhưng Trái Đất chúng ta không ngừng chuyển động, nên sự bằng nhau này sẽ nhanh chóng bị phá vỡ.
Theo quan niệm của người xưa, Xuân phân là thời điểm âm dương cân bằng, thời tiết thuận hòa khiến cho vạn vật, cây cối, muông thú tốt tươi. Xuân phân đến xua tan giá lạnh sau những ngày giá rét.
Ngày Xuân phân ở Việt Nam không có gì đặc biệt cho lắm. Tuy nhiên, nhiều nơi trên thế giới chọn ngày này là một ngày lễ hội. Ngày lễ Phục sinh của Kito giáo là ngày Chúa nhật đầu tiên ngay sau khi trăng tròn kể từ ngày Xuân phân.
Ngày Xuân phân ở nước Nhật Bản là ngày lễ toàn quốc để mọi người đi tảo mộ và đoàn tụ gia đình, sau tiết Xuân phân là sẽ tới tiết Thanh minh vào ngày 4.4.
Từ năm 2013, Liên Hiệp Quốc chánh thức chọn ngày 20 tháng 3 hằng năm là Ngày Quốc tế Hạnh phúc. Ngày này lấy ý tưởng từ Vương quốc Bhutan là nước có chỉ số hạnh phúc cao dựa trên các yếu tố như sức khỏe, tinh thần, giáo dục, môi trường, chất lượng quản lý và mức sống của người dân. Và Ngày quốc tế Hạnh phúc được chọn vào ngày 20 tháng 3 vì đây là ngày Xuân phân, là thời điểm ngày và đêm dài bằng nhau, ý nghĩa cho sự cân bằng và hài hòa.
