“Đa dạng” hình thức trốn, nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN
Theo tìm hiểu của phóng viên, các doanh nghiệp thường sử dụng các hành vi, thủ đoạn sau để trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN: Các doanh nghiệp trốn đóng hoặc đóng không đúng số người thuộc diện tham gia, chuyển đổi hình thức ký hợp đồng lao động sang giao kết hợp đồng thuê khoán, hợp đồng miệng… để trốn BHXH, BHYT, BHTN, lập khống bảng chấm công cho người lao động thể hiện không làm việc và không hưởng lương từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng để trốn đóng; các đơn vị trích tiền đóng BHXH, BHYT, BHTN của người lao động nhưng không nộp lại cho cơ quan BHXH, hành vi này diễn ra ở nhiều loại hình doanh nghiệp để chiếm dụng tiền BH nhằm phục vụ cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp do tiền lãi chậm đóng thấp hơn nhiều so với lãi suất ngân hàng; các đơn vị sử dụng lao động đóng không đúng mức lương và các loại phụ cấp theo quy định, lập 2 hệ thống sổ lương, một dùng để chi trả lương thực tế như đã thoả thuận với người lao động, một hệ thống lương khác (thường là mức lương tối thiểu vùng) làm cơ sở đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động
Nguyên nhân khách quan của tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN là do tác động của suy thoái kinh tế, đại dịch COVID-19 kéo dài… gây ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp nên không có kinh phí đóng BHXH, BHYT, BHTN.
Tuy nhiên, nguyên nhân chính là do ý thức tuân thủ pháp luật của đơn vị sử dụng lao động chưa cao, nhận thức của người lao động còn hạn chế, tâm lý sợ mất việc làm dẫn đến không dám đấu tranh đòi quyền lợi hợp pháp.
Khó thực hiện trong thực tiễn...
Hiện nay, các quy định về chế tài xử lý đối với các đơn vị nợ, trốn BHXH, BHYT, BHTN đã được quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật, nhưng thực tiễn áp dụng còn một số bất cập, hiệu quả chưa cao.
Cụ thể, Nghị định 166/2013/NĐ-CP ngày 12.11.2013 của Chính phủ Quy định về Cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đã quy định trình tự, thủ tục áp dụng các biện pháp cưỡng chế, tuy nhiên việc áp dụng đối với trường hợp vi phạm hành chính chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN còn thiếu đồng bộ, hiệu quả chưa cao.
Vì vậy, nhiều quyết định xử phạt vi phạm hành chính không được cá nhân, tổ chức vi phạm thực hiện.
Theo số liệu của BHXH Việt Nam, trong tổng số hơn 68,135 tỉ đồng tiền xử phạt hành chính từ năm 2019 đến nay về chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN, cơ quan BHXH mới chỉ thu được hơn 26,3 tỉ đồng (đạt 38,6%).
Ngoài ra, theo quy định tại các văn bản pháp luật hiện nay (Luật BHXH 2014, Luật Công đoàn 2012), tổ chức Công đoàn là đơn vị được trao quyền khởi kiện ra toà án đối với hành vi vi phạm pháp luật về BHXH.
Tuy nhiên, Luật Lao động và Luật Tố tụng dân sự hiện có một số bất cập trong quy định về trình tự, thủ tục để tổ chức Công đoàn khởi kiện như: Phải trải qua quá trình hoà giải, tranh chấp quyền lợi tại UBND cấp huyện; phải có uỷ quyền của toàn bộ người lao động… đây là những quy định rất khó thực hiện trong thực tiễn áp dụng, vì số lượng lao động ở các doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT, BHTN rất lớn…
Từ năm 2016 đến nay, tổ chức Công đoàn đã khởi kiện ra Toà án 2.985 vụ việc nợ BHXH, BHYT, BHTN nhưng chỉ có 128 hồ sơ được Toà án thụ lý (chiếm 4,28%)...
Theo BHXH TP.Hà Nội, tổng số tiền nợ lũy kế đến hết tháng 7.2022 là trên 5.000 tỉ đồng với tỉ lệ nợ 9,14% tăng 0,46% so với tháng 6.2022. Tình trạng doanh nghiệp nợ BHXH đã gây ảnh hưởng tới quyền và lợi ích chính đáng của người lao động.
Trong thời gian tới, BHXH TP.Hà Nội sẽ thực hiện nghiêm túc việc giảm nợ đóng BHXH theo kế hoạch số 71/KH-UBND của UBND thành phố; tiếp tục tăng cường công tác thanh tra kiểm tra giảm nợ BHXH; đồng thời đảm bảo giải quyết chế độ chính sách cho người lao động theo đúng quy định. Thực hiện nghiêm việc đôn đốc thực hiện kết luận thanh tra kiểm tra, tăng cường xử phạt theo quy định.
