Hạ tầng không bắt kịp tốc độ phát triển
20 năm qua, đặc biệt là sau khi tiến hành mở rộng địa giới hành chính Thủ đô, kết cấu hạ tầng giao thông Hà Nội đã có sự thay đổi tích cực, từng bước được đồng bộ, góp phần xây dựng bộ mặt đô thị ngày càng văn minh, hiện đại. Hàng loạt tuyến đường vành đai, đường trục chính đô thị và nhiều công trình trọng điểm... hoàn thành và đưa vào khai thác đã phát huy hiệu quả.
Thế nhưng, những dự án, công trình giao thông mới ngày nào khánh thành, đưa vào sử dụng ngày nào đã gần như ngay lập tức rơi vào tình trạng quá tải, đặc biệt là vào giờ cao điểm, dịp lễ, tết... Đường vành đai 3 trên cao là một ví dụ điển hình với cảnh ùn tắc diễn ra với tần suất ngày càng cao. Nhiều tuyến phố từng được đánh giá có quy mô, hình mẫu năm nào với mặt đường rộng, dải phân cách lớn như Liễu Giai, Nguyễn Chí Thanh, Trần Duy Hưng... cũng đã rơi vào tình cảnh tương tự.
Không khó để lý giải nguyên nhân khiến ùn tắc vẫn diễn biến phức tạp dù hạ tầng đã được đầu tư xây dựng, phát triển. Đó là tốc độ đô thị hóa cao, gia tăng dân số cơ học cao, lượng phương tiện cá nhân ngày càng lớn.
Số liệu tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 cho biết, tỉ lệ tăng dân số bình quân trong 10 năm (2009 - 2019) của Hà Nội là 2,22% năm, cao hơn mức tăng bình quân cả nước (1,44%/năm).
Mật độ dân số của thành phố là 2.398 người/km2, cao gấp 8,2 lần so với mật độ dân số cả nước. So với năm 1999 và năm 2009, mật độ dân số của thành phố tăng khá nhanh: Năm 2019 tăng 469 người/km2 so với năm 2009 và tăng 833 người/km2 so với năm 1999. Mật độ dân số khu vực thành thị năm 2019 lên tới 9.343 người/km2, cao gấp 6,7 lần so với khu vực nông thôn.
Sự gia tăng dân số cơ học, cùng với đó là phát triển đô thị nhanh đã dẫn đến sự gia tăng ồ ạt các phương tiện cá nhân trong khi giao thông công cộng cơ bản trông chờ vào xe buýt, các dự án đường sắt đô thị chậm triển khai, chậm tiến độ khiến áp lực giao thông ngày càng đè nặng.
Theo Sở GTVT Hà Nội, dù đã ưu tiên nguồn lực đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông nhưng diện tích đất dành cho giao thông sau nhiều năm nỗ lực đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông cũng chỉ đạt khoảng 10% (trong khi yêu cầu phải chiếm 20 - 26%).
Không xử phạt sẽ khiến nhiều người nhờn luật
Trong khi những giải pháp mang tính chiến lược, căn cơ, quyết liệt như hạn chế phương tiện cá nhân, thu phí phương tiện vào nội đô chưa thể triển khai, nguồn lực đầu tư phát triển hạ tầng có hạn, hệ thống vận tải hành khách công cộng chưa đồng bộ, thì việc thực hiện các giải pháp tình thế đã phát huy hiệu quả, góp phần tháo gỡ từng “điểm nghẽn” ùn tắc.
Cũng không thể không kể đến những “đóng góp” đến từ giải pháp tổ chức giao thông, phân làn, phân luồng được tiến hành, điều chỉnh liên tục trên nhiều tuyến đường của các lực lượng chức năng.
Đơn cử, việc cấm xe tải, xe chở khách, các loại hình vận tải hành khách bằng taxi... hoạt động trong giờ cao điểm đã cải thiện phần nào tình trạng ùn tắc tại nhiều “điểm nóng” mà hai đầu cầu Chương Dương là ví dụ điển hình.
Mới đây, Sở GTVT Hà Nội đã tiến hành tổ chức thí điểm tổ chức lại giao thông tại một số nút giao thông, tuyến phố và thu kết quả tích cực.
Theo chuyên gia giao thông, thạc sĩ Đỗ Cao Phan, trong khi hạ tầng ở Hà Nội còn chưa phát triển kịp với mức độ gia tăng phương tiện, việc tổ chức lại giao thông là phương án tức thời đem lại hiệu quả nhanh và tiết kiệm chi phí nhất.
Cũng theo vị chuyên gia này, cơ quan quản lý, lực lượng chức năng cần theo dõi, nghiên cứu phương án tổ chức, điều chỉnh giao thông cho phù hợp với nhu cầu đi lại của người dân.
Cụ thể như việc tăng, giảm khoảng cách điểm mở quay đầu tại một số nút giao vừa tổ chức lại giao thông; kéo dài dải phân cách trên đường Nguyễn Trãi hay bố trí biển báo to, rõ ràng, nằm ở những vị trí dễ quan sát để tránh người dân đi nhầm phần đường quy định…
Còn lãnh đạo Sở GTVT Hà Nội cho biết, sau khi điều chỉnh tổ chức lại giao thông, tình hình giao thông tại khu vực nút giao Ngã Tư Sở và các tuyến đường lân cận đã được cải thiện. Thời gian chờ đèn tín hiệu để qua nút đã giảm một nửa, phương tiện lưu thông thuận lợi hơn.
Tuy nhiên, tại một số điểm tổ chức lại, người tham gia giao thông còn chưa tuân thủ theo quy định mới, nhiều người vô tình vi phạm do chưa nắm được phương án điều chỉnh, không để ý biển báo nhưng cũng không ít người cố tình vi phạm.
Tới đây, sau khi hết thời gian thí điểm, áp dụng phương án điều chỉnh chính thức, Sở GTVT Hà Nội sẽ yêu cầu Thanh tra GTVT phối hợp với CSGT xử phạt nghiêm các phương tiện vi phạm. Đồng thời, Sở GTVT sẽ tiếp tục rà soát, thực hiện đếm xe để điều chỉnh tổ chức lại trên nhiều tuyến đường khác.
Trên đường Nguyễn Trãi, sau khi phân làn cứng, hiện tượng xe ôtô đi sai làn, lấn làn rất thấp, tập trung chủ yếu vào nhóm xe taxi, xe hợp đồng. Trong khi đó xe máy lấn làn của ôtô lại thành hàng dài, dàn trải khắp mặt đường khiến giao thông khá rối rắm. Tỉ lệ xe máy đi đúng làn và sai làn tương đương nhau, thậm chí giờ cao điểm lượng xe chen chúc trong làn ôtô còn cao hơn hẳn.
Thạc sĩ Vũ Hoàng Chung nhận định: “Dường như một bộ phận không nhỏ người đi xe máy cho rằng việc chấp hành luật giao thông là quá khó khăn, hay chỉ cần thiết đối với xe ôtô, xe buýt. Bản thân họ không chỉ gây rối loạn giao thông mà còn gây nguy hiểm cho chính bản thân mình”.
Nhiều chuyên gia còn cho rằng, một loạt điều chỉnh tổ chức giao thông vừa qua đã đạt hiệu quả rất khả quan, nhưng cũng bộc lộ rõ nhược điểm lớn nhất của giao thông đô thị Hà Nội, đó là sự tùy tiện, thiếu ý thức của không ít người dân.
Mọi phương án tổ chức giao thông sẽ chẳng có ý nghĩa gì, chẳng đạt hiệu quả nào hết, nếu người dân không tuân thủ, không có thói quen đi lại văn minh, đúng luật. Nếu chỉ nhắc nhở, tuyên truyền mà không xử phạt sẽ chỉ khiến nhiều người thêm nhờn luật, ùn tắc giao thông mãi không thể khắc phục bất chấp chính quyền có giải pháp gì.
