Thu hồi xe máy cũ nát: "Siết" bằng tiêu chuẩn khí thải, thay vì niên hạn sử dụng

Xe máy cũ nát gây ô nhiễm môi trường

Ngày 18.1.2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí, trong đó, giao UBND TP.Hà Nội, TPHCM và các tỉnh, thành phố có nguy cơ ô nhiễm không khí cao thực hiện nghiêm việc xây dựng và triển khai Kế hoạch quản lý chất lượng không khí của địa phương. Thực hiện thu hồi, loại bỏ phương tiện cơ giới cũ nát, lạc hậu, không đảm bảo tiêu chuẩn lưu hành gây ô nhiễm môi trường trong thành phố; phát triển giao thông phi cơ giới. Khuyến khích người dân sử dụng phương tiện giao thông công cộng, giảm phương tiện cá nhân.

Trước đó, Bộ TNMT cũng có văn bản gửi các tỉnh, thành phố đề nghị tăng cường kiểm soát ô nhiễm không khí và xử lý triệt để điểm nóng về ô nhiễm bụi, khí thải. Bộ TNMT đề nghị Hà Nội, TPHCM thu hồi, loại bỏ phương tiện cơ giới cũ nát, lạc hậu, không đảm bảo tiêu chuẩn lưu hành, gây ô nhiễm môi trường trong thành phố.

Xung quanh công tác này, UBND TP.Hà Nội trước đó cũng có tờ trình lên Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành quy định về quản lý, thu hồi đối với xe môtô, xe gắn máy để đảm bảo an toàn giao thông và giảm ô nhiễm môi trường. Theo UBND TP.Hà Nội, hiện trên địa bàn thành phố có khoảng 5,7 triệu xe môtô, xe gắn máy tham gia giao thông, là nguồn thải ra phần lớn các chất gây ô nhiễm môi trường. Theo tính toán, xe môtô, xe gắn máy đang lưu hành chiếm 95% về số lượng, chỉ tiêu thụ 56% xăng nhưng lại thải ra cỡ 94% HC, 87% CO, 57% NOx và 33% PM10 trong tổng lượng phát thải của các loại xe cơ giới. Trong đó có khoảng 1/2 số lượng xe máy đã đã sử dụng lâu năm, nhiều xe sản xuất từ những năm 90 của thế kỷ trước vẫn đang tham gia giao thông không đủ điều kiện về an toàn kỹ thuật cũng là nguyên nhân gây ra nhiều tai nạn giao thông.

Cần có hành lang pháp lý chặt chẽ

Theo các chuyên gia giao thông, việc triển khai kiểm tra khí thải đối với xe môtô, xe gắn máy là cần thiết và cần phải thực hiện sớm quy định lộ trình. Do đó, kiến nghị của Bộ TNMT về việc thu hồi xe máy cũ nát là không mới, nhưng đến nay vẫn chưa có cơ sở để triển khai thực hiện. Ông Nguyễn Văn Phương - Phó trưởng phòng Chất lượng xe cơ giới (Cục Đăng kiểm Việt Nam) cho biết, hiện Chính phủ mới chỉ quy định niên hạn sử dụng đối với ôtô, trong đó ôtô khách là 20 năm, ôtô tải 25 năm. Các loại ôtô khác hay môtô, xe gắn máy chưa có quy định về niên hạn sử dụng. Ngoài ra, với ôtô, Chính phủ đã ban hành quy định về kiểm tra định kỳ. Tuy nhiên, với xe máy chưa có quy định, nên chưa có thống kê cụ thể nào về tình trạng xe cũ nát trên toàn quốc. Việc thu hồi xe máy cũ nát cũng không hề đơn giản bởi đó là tài sản của người dân, do đó cần xây dựng một hành lang pháp lý chặt chẽ, đầy đủ.

Theo phương án đề xuất loại bỏ xe môtô, xe gắn máy không đảm bảo điều kiện an toàn kỹ thuật của Hà Nội là loại bỏ thông qua việc ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn khí thải và loại bỏ thông qua việc ban hành quy định theo niên hạn sử dụng phương tiện. Kiên quyết loại bỏ xe môtô, xe gắn máy không đủ điều kiện an toàn kỹ thuật tham gia giao thông. Cùng với đó, UBND TP.Hà Nội cũng kiến nghị, nên kiểm soát khí thải với xe máy thay vì quy định niên hạn sử dụng.

Theo ông Nguyễn Văn Phương, 10 năm trước Bộ GTVT đã bàn thảo việc thu hồi môtô, xe gắn máy cũ nát. Tuy nhiên, do xe máy ảnh hưởng rất nhiều đến người dân, hàng triệu người sử dụng xe máy là phương tiện mưu sinh, đặc biệt là người dân nghèo. Vì vậy việc áp đặt một biện pháp quản lý nào đó đối với môtô, xe gắn máy cần rất thận trọng bởi vì nó tác động xã hội rất lớn. Một số chuyên gia cho biết, hiện nhiều quốc gia không quy định niên hạn đối với xe máy, mà quản lý trên cơ sở yêu cầu kỹ thuật, khí thải đạt thì được tham gia giao thông và ngược lại. Ngoài ra, các nước cũng quy định về mức bảo hiểm, xe càng cũ thì bảo hiểm càng cao, khiến người dân thấy rằng thà đổi xe mới còn hơn là cứ đi xe cũ vừa tốn tiền, vừa không an toàn.

Do đó, Việt Nam cũng nên kiểm soát xe cũ nát, lạc hậu thông qua kiểm kê khí thải, có nghĩa là đo lượng khí thải ra của xe, nếu dưới mốc nhất định sẽ được lưu hành, còn trên mốc thì không cho phép. Cùng với đó, các nhà sản xuất cũng có phương án hỗ trợ để người dân có thể bán xe cũ, đổi xe mới để xử lý theo quy định về sản phẩm thải bỏ. Với người dân, cần nâng cao nhận thức về bảo hành, bảo dưỡng, bởi xe có tốt, có mới mà không bảo dưỡng đúng cách thì sẽ giảm chất lượng, không đáp ứng chỉ tiêu về mặt chất lượng.