Bài toán khó
Ông Nguyễn Xuân Sơn - Giám đốc vận hành Manpower Group Việt Nam - cho rằng, lao động có kỹ năng tay nghề cao của Việt Nam hiện chỉ đạt 11,6% và cần cải thiện nhiều kỹ năng mềm lẫn chuyên môn.
Theo ông Sơn, nhân công giá rẻ vừa là điểm thu hút nhưng cũng là điểm yếu về sự thích nghi của lao động Việt Nam khi doanh nghiệp nước ngoài đưa công nghệ mới vào dây chuyền sản xuất. Qua khảo sát của Manpower Group, hiện có khoảng 57% doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong tuyển dụng nhân lực chất lượng cao.
Đại diện Tập đoàn Pouyen Việt Nam cũng thông tin, hai vấn đề trọng tâm của Tập đoàn Pouyen Việt Nam trong thời gian tới là tự động hóa sản xuất và số hóa thông tin.
Do đó, Pouyen Việt Nam cũng có nhu cầu tuyển dụng số lượng lớn người lao động bản địa có kỹ năng, tay nghề cao trong các lĩnh vực như tự động hoá, công nghệ thông tin... để cùng hỗ trợ quá trình sản xuất và chuyển đổi số của doanh nghiệp.
“Trong bối cảnh khan hiếm lao động như hiện nay, doanh nghiệp kiến nghị sẽ được tạo điều kiện tăng cường hợp tác với các trường đào tạo nghề, bồi dưỡng nguồn lao động chất lượng cao. Việc đào tạo nhân lực chất lượng cao này sẽ giúp doanh nghiệp có thể tăng cơ hội việc làm cho người lao động trong nước. Về dài hạn, việc xây dựng các trường đào tạo nghề, kỹ năng chuyên môn và khoa học kỹ thuật là rất quan trọng để tạo nền tảng kỹ thuật cơ bản vững chắc hơn cho ngành sản xuất” - đại diện Pouyen Việt Nam nói.
Nguy cơ đánh mất lợi thế nguồn lao động
Báo cáo Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI 2021 do Liên đoàn Thương mại Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thực hiện mới đây cũng phản ánh, khi doanh nghiệp có kế hoạch tuyển dụng thay thế hoặc mở rộng, nhóm lao động có thể dễ dàng tuyển dụng là công nhân, lao động phổ thông (chiếm 62%). Tiếp đến là nhóm kế toán, cán bộ kỹ thuật và quản lý, giám sát. Nhóm lao động có mức độ khó nhất khi tuyển dụng là giám đốc điều hành, lao động có chuyên môn, tay nghề cao...
Theo cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) cảnh báo, do ảnh hưởng của già hóa và chi phí lao động tăng, Việt Nam đang đứng trước nguy cơ sẽ sớm mất lợi thế so sánh hiện tại về lao động giá rẻ, thông qua phỏng vấn và khảo sát diện rộng hơn 1.000 tổ chức khu vực công và tư.
JICA cho rằng, bất chấp ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 hay chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nguồn cung lao động của Việt Nam sẽ vẫn ổn định trong ngắn hạn và trung hạn. Tuy nhiên, về lâu dài, thách thức sẽ là nguồn dự trữ lao động hạn chế để thúc đẩy tổng cung.
Trước đó, Việt Nam ở trong thời kỳ dân số vàng với 70% dân số ở độ tuổi từ 15-64 (độ tuổi lao động hợp pháp). Nhưng dự báo dân số Việt Nam sẽ già đi “cực kỳ nhanh” vào năm 2050, chỉ còn 60% dân số trong độ tuổi lao động và một phần dân số sẽ trên 60 tuổi.
“Ở giai đoạn đầu của quá trình toàn cầu hóa, thế giới đã chứng kiến sự chuyển dịch sản xuất hàng hóa sử dụng nhiều lao động từ các nước phát triển sang các nước đang phát triển để tận dụng chênh lệch chi phí nhân công. Quá trình cải thiện năng suất lao động ở Việt Nam không dễ dàng khi lực lượng lao động tốt nghiệp trung học cơ sở trở lên chiếm 61,2% tổng số lao động. Trong khi đó, số lao động tốt nghiệp trung học phổ thông trở lên hoặc có trình độ chuyên môn kỹ thuật chỉ chiếm 38,8%.
Trình độ học vấn thấp là một trong những yếu tố khiến Việt Nam gần đây được xác định là một trong những nước có năng suất lao động thấp nhất khu vực, làm giảm hiệu suất công nghiệp và khả năng cạnh tranh của đất nước, hội nhập toàn cầu” - nghiên cứu của JICA khuyến nghị.
