Cũng là dịp tháng tư…
Cuối chiều, nắng oi bức vẫn kéo thành từng vệt, phủ xuống triền đồi ở rừng Già Ân, khe Sa Nghét ở thôn Coóc, xã Hướng Linh (huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị). Nắng khô khốc, nên khi những nhát cuốc bổ xuống đất, mồ hôi lập tức ướt đẫm tấm lưng của những người lính ở Đội quy tập hài cốt liệt sĩ thuộc Đoàn kinh tế quốc phòng 337 (gọi tắt là Đoàn 337).
Ở địa điểm này, vào năm 1995, có đơn vị đã tổ chức tìm kiếm và phát hiện được 12 hài cốt liệt sĩ. Nhưng từ tin báo của các cựu chiến binh và nhân dân, rằng nơi này đã chôn cất nhiều liệt sĩ, nên Đoàn 337 tiếp tục mở rộng phạm vi tìm kiếm. Bãi chiến trường năm xưa giờ cây cối đã phủ xanh rì, nên các thành viên của Đoàn 337 phải dùng cưa và rựa để phát quang cây cối. Việc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ được tiến hành theo kiểu cuốn chiếu bằng cách đào sâu xuống đất từ 80cm đến 1 mét.
Mất nhiều ngày ròng rã và di chuyển địa điểm tìm kiếm liên tục, cuối cùng Đoàn 337 đã tìm được sườn đồi có hài cốt liệt sĩ, cách nơi được cho là trạm phẫu của quân ta 500 mét về hướng Bắc. “Hài cốt liệt sĩ đầu tiên tìm thấy được bọc trong tăng, võng, kèm theo nhiều di vật. Đầu của liệt sĩ được chôn quay về hướng Bắc” - thiếu tá Trần Mạnh Hà – Đội trưởng Đội quy tập hài cốt liệt sĩ Đoàn 337, nói.
Tìm được hài cốt liệt sĩ đầu tiên, 15 thành viên trong Đoàn 337 reo mừng. Dù đã cuối giờ chiều, họ vẫn phát quang thêm một diện tích lớn để ngày mai tiếp tục mở rộng diện tích, hi vọng sẽ tìm được nhiều hài cốt liệt sĩ. Xác định sẽ bám trụ tại khu vực này một thời gian dài, Đoàn 337 có ý định làm lán trại, nhưng nhiều người dân ở thôn Coóc ngỏ ý cho bộ đội mượn nhà.
Ông Hồ Văn Oi – người đồng bào thiểu số Vân Kiều, nguyên là cán bộ Công an huyện Hướng Hóa đã nghỉ hưu, thấy bộ đội đi tìm kiếm hài cốt vất vả, nếu ở lại giữa rừng sẽ khó khăn hơn, nên ông nhường phần dưới ngôi nhà cho 15 thành viên của Đoàn 337. Có nơi ở sau những giờ làm việc vất vả, những người lính càng quyết tâm hơn. Ròng rã nhiều ngày sau đó, bất kể mưa nắng thất thường, các thành viên ở Đoàn 337 đã đào tung sườn đồi ở khu vực khe Sa Nghét. Đến giữa tháng 4, đoàn tìm được và quy tập tổng cộng 9 hài cốt liệt sĩ với nhiều di vật kèm theo.
Theo thiếu tá Hà, việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ được đơn vị tiến hành trong mùa khô, từ tháng 10 năm này đến tháng 5 của năm sau. “Nhưng trùng hợp là năm nào đến thời điểm tháng 3, tháng 4 cũng tìm được nhiều hài cốt liệt sĩ. Như tháng 4.2015 tìm thấy 26 hài cốt liệt sĩ ở thôn Lương Lễ (xã Tân Hợp, huyện Hướng Hóa), cuối tháng 3.2016 tìm được 7 hài cốt liệt sĩ ở thôn Xa Re (xã Hướng Tân, huyện Hướng Hóa)…” – thiếu tá Hà, cho hay. 9 hài cốt liệt sĩ này được đưa về Nghĩa trang liệt sĩ huyện Hướng Hóa, được tổ chức làm lễ truy điệu, an táng vào ngày 19.4. Đặc biệt, ở 9 hài cốt liệt sĩ này có 4 hài cốt kèm di vật là miếng kim loại có khắc tên.
Ngày đoàn tụ
Sau lễ truy điệu 9 hài cốt liệt sĩ được tìm thấy, Đoàn 337 lại trở về địa điểm khe Sa Nghét, tiếp tục hành trình mở rộng tìm kiếm các liệt sĩ. Chiều 23.4, điện thoại của thiếu tá Hà nhận cuộc gọi từ số lạ. Bắt máy, giọng nói nam giới ở đầu dây bên kia giới thiệu tên là Trịnh Đức Tám, quê ở Đông Quang (Đông Sơn, Thanh Hóa): “Em là em trai của liệt sĩ Trịnh Quốc Khang (SN 1948, nhập ngũ năm 1965, hi sinh năm 18.2.1968). Em đọc trên báo, thấy thông tin đơn vị mình tìm được liệt sĩ có di vật khắc tên là Trịnh Quốc Khang, em mừng quá vào đây, mong được các anh giúp đỡ”.
Ít phút sau đó, chúng tôi gặp anh Tám tại Phòng LĐTB&XH huyện Hướng Hóa. Anh Tám cười tươi rói, kể rằng, sau năm 1975 đồng đội của anh trai ghé nhà, kể rằng sau một trận tập kích vào sân bay, khi trở ra thì anh Khang bị thương nặng rồi hi sinh. Đồng đội của liệt sĩ đã chôn cất anh ở một cái khe, nhưng không rõ là khe gì, chỉ biết là ở xã Hướng Linh bây giờ: “Khi tôi đọc được dòng tin tìm được hài cốt liệt sĩ, ở di vật có tên là Trịnh Quốc Khang. Tôi dò lại giấy báo tử, đi gặp đồng đội của anh thì ai cũng mừng rỡ”. “Chúng tôi sẽ làm thủ tục để giám định ADN, ngày anh tôi được trở về nhà đã đến rất gần” – anh Tám, cho biết.
Trước khi nhận điện thoại của anh Tám, Đoàn 337 đã đón tiếp 3 gia đình có người thân là liệt sĩ hi sinh tại huyện Hướng Hóa có tên trùng với tên ở di vật được tìm thấy cùng với hài cốt liệt sĩ phát hiện ở khe Sa Nghét. Đó là gia đình của liệt sĩ có tên là Nguyễn Văn Tuyền (Hà Kỳ, Tứ Kỳ, Hải Dương); liệt sĩ Lê Doãn Đằng (Đức Giang, Vũ Quang, Hà Tĩnh); liệt sĩ Nguyễn Duy Lương (Nghi Diên, Nghi Lộc, Nghệ An). “Người thân của 3 gia đình này cũng biết thông tin chúng tôi tìm được hài cốt liệt sĩ kèm di vật có khắc tên. Thấy giấy báo tử trùng khớp nơi hi sinh, nên đã đến làm thủ tục xét nghiệm ADN với mong muốn đưa người thân trở về quê hương sau nhiều năm nằm lại ở chiến trường này” – thiếu tá Hà, cho biết thêm.
Hôm diễn ra lễ truy điệu, an táng 9 hài cốt liệt sĩ được tìm thấy, ngoài sự có mặt của lãnh đạo và nhân dân địa phương, nhiều cựu chiến binh từng chiến đấu ở mảnh đất này cũng có mặt. Họ trở về chiến trường xưa sau nhiều năm, chứng kiến sự đổi thay trên từng tuyến đường, từng nóc nhà mà trước kia là hố bom, bãi đạn. Họ vui mừng, hạnh phúc khi nơi yên nghỉ của những đồng đội được chính quyền đầu tư xây dựng khang trang, được chăm chút hằng ngày, trở thành nơi linh thiêng, trang trọng. Đặc biệt, cựu chiến binh nào cũng bày tỏ sự mãn nguyện, khi những người lính thời bình ngày ngày cần mẫn băng rừng, lội suối để tìm kiếm, đưa đồng đội của họ trở về.
Trong tháng 3.2018, Đội tìm kiếm và cất bốc hài cốt liệt sĩ 584 - Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Trị cũng đã tìm thấy, quy tập được 21 hài cốt liệt sĩ tại xã Hải Lệ (thị xã Quảng Trị, tỉnh Quảng Trị). Nhiều di vật được tìm thấy cùng hài cốt như sổ thương binh, bút, bật lửa, ví, thắt lưng… Toàn bộ 21 hài cốt liệt sĩ đã được làm lễ truy điệu, an táng tại Nghĩa trang liệt sĩ thị xã Quảng Trị.
