Con trâu gắn liền với người trồng lúa vùng Đồng bằng sông Cửu Long từ thời khai hoang. Những vùng đất mới được khai phá, sức kéo của con trâu đã làm nên những kỳ tích trong nông nghiệp. Người nông dân sử dụng con trâu để cày, bừa, trục… làm cho đất tơi xốp để hạt lúa nhọc nhằn nảy mầm. Đến khi thu hoạch, con trâu cộ lúa vào bờ, dùng trâu đạp lúa, thay cho máy suốt lúa mới chỉ xuất hiện hơn 20 năm nay.
Có lẽ vì thế mà con trâu được người trồng lúa Đồng bằng sông Cửu Long xem như người bạn. Tại Bạc Liêu, những người lớn tuổi tại xã Phước Long, huyện Phước Long vẫn còn nhớ rất rõ vùng đất được gọi là “cánh đồng chó ngáp” rộng lớn trên 100.000ha.
Ông Tăng Kiển, 80 tuổi, xã Phước Long, huyện Phước Long, tỉnh Bạc Liêu nhớ lại: “Cánh đồng chó ngáp ngày xưa là nơi để người ta lùa trâu đàn về đây vào mùa thu hoạch xong. Trâu cứ lùa vào rồi bỏ cho chúng tự sinh sống, sau 7 tháng chủ nhân mới đến tìm trâu về”. Chính ông Kiển cũng sở hữu gần 100 con trâu. Do ở gần “cánh đồng chó ngáp”, nên ông được các chủ trâu thuê “dòm ngó” giùm.
Những năm 80 của thế kỷ trước, người dân nào có trên 20 công ruộng đều nuôi trâu trong nhà để phục vụ cho việc sản xuất của mình. Nhà nào nhiều trâu được xem là giàu có trong vùng.
Khoa học kỹ thuật như một cơn gió thổi vào đồng đất Đồng bằng sông Cửu Long đánh tan sự chậm chạp, thiếu thốn của làng quê. Thay vào đó là những cánh đồng mẫu lớn, sản xuất lớn, làm ăn lớn với những máy móc hiện đại. Những chiếc máy gặt đập liên hợp chỉ cần chạy qua lùa những cây lúa chín vàng vào trong, phía sau lúa đã vào gọn trong bao. Người dân không phải cắt, gặt, cộ, suốt, vô bao… cho tốn công. Con trâu mất đi vai trò từ đó.
Có lẽ cũng từ đó, người ta lại thích thịt trâu, trong khi trước đây, người nông hiếm khi ăn thịt trâu nhà mình nuôi. Bây giờ, khô trâu đã trở thành đặc sản cho người dân thị thành những ngày Tết. Thịt trâu kho rim, kho nước dừa trở thành món khoái khẩu những ngày Tết đến xuân về.
Những cánh đồng cỏ hoang, những vạt đồng ngập nước, những bờ đìa cao rộng tại Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay không còn nhiều khi mà người dân đã tận dụng đất đai để đưa vào sản xuất. "Cánh đồng chó ngáp”, vùng đất “cầm trâu” ngày nào giờ đây là những cánh đồng lúa – tôm cho thu nhập cao. Người ta nhắc đến như một phần của quá khứ khai phá một vùng đất, gắn với sự cực khổ, gian truân của cái buổi ban đầu đi mở đất.
Còn giới trẻ bây giờ nhắc đến trâu hẳn là chỉ biết trâu kho rim, khô trâu, trâu hầm sả hay là khô trâu gác bếp. Biết làm sao được khi mà chiếc ách cày đã tuột xa trên cổ của những con trâu mộng.
