Ruộng khô, đồng khát dưới chân công trình thủy lợi 3.000 tỉ đồng

Khô khát bên kho nước khổng lồ

Gia Lai đang bước vào mùa khô, những ngày này, khu vực xã biên giới Ia Mơr nắng khô khốc, chỉ có bụi đường đỏ quạch và rừng khộp mùa thay lá. Anh Rah Lan Hóc, người dân làng Krông, xã Ia Mơr, huyện Chư Prông cho biết: “Do nguồn nước tưới tiêu không có đủ nên bà con đều làm lúa một vụ. Mùa giáp hạt, nhiều nhà còn bị thiếu lương thực. Nhiều tháng trời, ruộng đồng bỏ hoang, đất đai khô cằn dùng để chăn thả trâu bò”.

Gần 100% người dân vùng biên giới xã Ia Mơr và các xã lân cận là người đồng bào dân tộc thiểu số, đời sống còn gặp nhiều khó khăn.

Bà Ksor H’BLâm (làng Krông, xã Ia Mơr) cho biết: “Hơn bao giờ hết, người dân địa phương rất mong chờ nguồn nước đổ về từ hồ thủy lợi Ia Mơr. Bà con đã chờ đợi hơn 10 năm nay rồi, ruộng đồng thì khô cằn bên biển hồ đầy nước chỉ chừng vài chục mét. Có nước tưới, cuộc sống người dân sẽ “thay da đổi thịt”.

Ông Rơ Lan Chim - Bí thư Đảng ủy xã Ia Mơr, huyện Chư Prông cho hay, công trình thủy lợi thi công hơn 10 năm nay rồi nhưng chưa hoàn thiện hệ thống kênh tưới theo đường xương cá, để lan tỏa nước đi khắp nơi.

Người dân vẫn chịu cảnh khô khát và nắng hạn, đất đai thiếu nước tưới nên chưa thể làm 2 vụ lúa. Nhiều hộ dân khó khăn vẫn đang được nhà nước chu cấp, hỗ trợ vật chất.

Ý tưởng trên giấy, nguy cơ lãng phí công trình tiền tỉ?

Hồ thủy lợi Ia Mơr có vốn đầu tư 3.000 tỉ đồng hiện đã hoàn thiện xong các hạng mục. Tuy nhiên, điều lạ kỳ ở đây là hồ thủy lợi lại chưa có hệ thống kênh mương nội đồng để dẫn nước tỏa đi về các vùng đất, mà theo dự kiến sẽ là đất nông nghiệp, dùng để trồng lúa, ngô, khoai, sắn… Nhiều hécta đất nông nghiệp hiện hữu của xã Ia Mơr cũng vẫn chưa có nước tưới.

Khác với hồ đập ở vùng đồng bằng, nơi thường có sẵn các cánh đồng lúa bạt ngàn để tưới tiêu qua hệ thống kênh mương nội đồng.

Ở vùng biên giới chủ yếu là đồi núi, đất có rừng, rất ít diện tích đất nông nghiệp dùng để trồng lúa nước, trừ số ít những mảnh ruộng được khai phá lâu đời. Vì thế, muốn có đất trồng lúa, trồng mì thì cần phải được chuyển đổi sang đất nông nghiệp.

Ông Phạm Vũ Tú - Phó Chủ tịch UBND huyện Chư Prông cho biết: “Người ta dự kiến sẽ để dân khai hoang, trồng ruộng lúa trên phần đất mở rộng 8.500ha sẽ được chuyển đổi là đất nông nghiệp (sẽ chuyển đổi từ đất rừng).

Tuy nhiên khi gặp vướng mắc từ việc chuyển đổi công năng sử dụng đất thì dự án di dân tới vùng tưới cũng “án binh bất động”. Hệ thống kênh mương máng không thể xây dựng đi qua đất rừng, khi mà nhà nước chưa cho phép chuyển đổi”.

Đến nay, công trình nghìn tỉ hoàn thành nhưng chưa biết tưới nước vào đâu, khu vực nào, việc thi công, thiết kế có nhầm lẫn hay không, liệu có gây lãng phí tiền của nhà nước?.

Ông Phạm Vũ Tú - giải thích thêm: Ý tưởng ban đầu là khi vùng tưới được chuyển đổi sang đất nông nghiệp thì chính quyền địa phương sẽ tiến hành di dời khoảng 1.000 hộ dân trên địa bàn đến các điểm dân cư cố định, dọc theo vùng tưới với 5 đến 7 điểm dân cư. Vừa di dân vừa cấp đất đai để người dân được sản xuất, vừa được hưởng lợi từ nguồn nước hồ thủy lợi Ia Mơr.

Theo chỉ đạo của UBND tỉnh Gia Lai thì mỗi hộ dân dự kiến sẽ được nhận 2ha đất sản xuất, với 1.000 hộ thì sẽ có khoảng 2.000ha. Mỗi điểm dân cư chiếm khoảng 150ha đất.

Như vậy, vừa giải quyết được chỗ ở mới tập trung và giải quyết vấn đề thiếu đất đai và cấp nguồn nước tưới cho sản xuất. Có đất, có nước thì cuộc sống người đồng bào thiểu sổ ở vùng biên giới sẽ đổi thay.

Mặt khác, với 8.500ha đất được chuyển đổi thành đất nông nghiệp, tỉnh Gia Lai sẽ thu hút đầu tư ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao, để biến vùng đất này thành vùng trù phú và phát triển.

“Ý tưởng xây dựng con đập có từ năm 1998, đến năm 2005 Bộ NNPTNT mới phê duyệt chủ trương đầu tư.

Thời điểm thiết kế, thi công con đập, người ta nghĩ rằng việc chuyển đổi công năng từ đất rừng sang đất nông nghiệp theo Luật quản lý, bảo vệ và phát triển rừng khá thuận lợi và dễ dàng. Tuy nhiên, khi con đập hoàn thiện vào năm 2020 thì Luật Lâm nghiệp đã ra đời nên rất khó chuyển đổi vì vướng các thủ tục pháp lý”, ông Tú nói.

Cũng chính vì cái vướng này nên quy hoạch vùng tưới và dự án di dân vẫn còn đang nằm trên giấy!

Đang chờ... chuyển đổi đất rừng

Việc quy hoạch vùng tưới của con đập nghìn tỉ là nằm trên khu vực rừng và đất rừng, theo quy hoạch 3 loại rừng của Chính phủ.

Nếu không chuyển đổi sang đất nông nghiệp thì dự án nghìn tỉ có nguy cơ lãng phí tiền của, không biết tưới nước vào đâu và không thiết thực như ý tưởng ban đầu được. Với 8.500ha đất rừng ở huyện Chư Prông là diện tích rất lớn, muốn chuyển đổi từ đất rừng sang đất sản xuất nông nghiệp ở mức quy mô này thì cần phải trình Quốc hội xin ý kiến, phê duyệt chủ trương.

Trao đổi với PV Báo Lao Động, ông Lưu Trung Nghĩa - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (Sở NNPTNT) tỉnh Gia Lai cho biết, hồ thủy lợi Ia Mơr là công trình trọng điểm cấp Quốc gia do Bộ NNPTNT làm chủ đầu tư.

Trước vướng mắc này, Bộ nhiều lần cử các đoàn công tác vào tìm hiểu, bàn giải pháp tháo gỡ. Tới đây, Bộ sẽ trình toàn bộ hồ sơ, thủ tục lên Thủ tướng Chính phủ để báo cáo lên Quốc hội, để xin ý kiến về việc có đồng ý chủ trương chuyển đổi đất rừng sang đất nông nghiệp hay không.

Nếu được sẽ sớm làm thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng rừng theo đúng quy định của luật Lâm nghiệp và sẽ tiến hành trồng lại rừng thay thế với diện tích tương ứng.

“Sở NNPTNT tỉnh Gia Lai sẽ thường xuyên phối hợp ,trao đổi thông tin với Ban quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 8 để tiếp tục xem xét, tháo gỡ những vướng mắc trong quá trình làm dự án. Mục tiêu là để dự án sớm đi vào hoạt động, đảm bảo tưới tiêu phục vụ cho đời sống người dân”, ông Lưu Trung Nghĩa nói.