Không chỉ cứ nhăm nhăm thu phí
PGS-TS Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam cho biết, thực tiễn triển khai các dự án hợp tác công - tư (PPP) trong những năm qua đối với nhóm công trình hạ tầng giao thông đường bộ theo hình thức Hợp đồng Kinh doanh - Quản lý (O&M) đã đóng góp vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Tuy nhiên, thực tiễn quản lý đường cao tốc theo hình thức Hợp đồng O&M vẫn còn những bất cập, vướng mắc cần được giải quyết.
Theo kế hoạch, đến năm 2030-2035 Việt Nam sẽ có khoảng 5.000km đường bộ cao tốc với tổng mức đầu tư gần 40 tỉ USD.
Đây sẽ là khối bất động sản rất lớn cần được quản lý và khai thác tốt mới mang lại hiệu quả đầu tư, nếu không sẽ gây tổn thất lớn cho nền kinh tế và cho chính các nhà đầu tư. Do đó, việc quản lý vận hành cao tốc gồm rất nhiều nội dung, tuy nhiên hiện nay nhiều người chỉ quan tâm tới thu phí, trong khi nội hàm của lĩnh vực này khá rộng, bản chất của công việc này là rất đồ sộ. Hiện Việt Nam đã thực hiện công tác vận hành và quản lý hơn 1.000km đường cao tốc được xây dựng từ nguồn vốn nhà nước (vốn vay ODA, đầu tư công) và vốn của các nhà đầu tư tư nhân theo phương thức PPP.
Tuy nhiên, cho tới nay, chúng ta chưa có khung pháp lý hoàn chỉnh và bộ tiêu chuẩn kỹ thuật chuyên về quản lý, khai thác đường ôtô cao tốc. Đây là một khoảng trống lớn cần có giải pháp khắc phục càng sớm càng tốt, làm căn cứ quản lý hợp đồng và xử lý các tranh chấp.
Cùng quan điểm, GS-TS Vũ Đình Phụng - Trưởng Khoa Công trình giao thông, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội - cho rằng, đến năm 2030 Việt Nam có 5.138km cao tốc. Như vậy, chỉ còn 8 năm nữa, thời gian rất ngắn để hoàn thiện nhiệm vụ lớn này. Trong khi đó, hiện nay chúng ta chưa có được quy trình khác thác đường cao tốc. Nên trong công tác quản lý đường cao tốc còn gặp rất nhiều khó khăn.
Cần mô hình phù hợp để thu hồi nguồn vốn
Theo ông Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC), trong điều kiện ngân sách Nhà nước khó khăn, việc huy động các nguồn vốn xã hội cho đầu tư phát triển giao thông giữ vai trò quan trọng và phương thức PPP mang đến nhiều kỳ vọng.
PPP là một chính sách giúp chúng ta đạt cả 2 mục tiêu: Giảm gánh nặng cho Nhà nước, tạo cơ hội cho phát triển kinh tế tư nhân; Nhà nước, người dân và doanh nghiệp cùng có lợi.
Từ thực tế quản lý khai thác gần 25km hầm giao thông, gần 330km đường cao tốc, quốc lộ, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư hạ tầng giao thông Đèo Cả - ông Nguyễn Quang Huy đề xuất, Bộ GTVT nên bổ sung các khu dừng nghỉ, quy mô từ 5-10ha/bên, coi đây là một cấu phần của đường cao tốc, tổ chức đấu thầu khai thác đề các đơn vị quản lý, vận hành khai thác tuyến đường được chủ động thu hút phương tiện.
Theo ông Huy, cần khắc phục các hạn chế về kinh phí cho công tác bảo trì, bảo dưỡng thường xuyên và tổ chức thu phí đường cao tốc, do kinh phí này được tính toán theo cách tính cũ, công nghệ cũ, định mức cũ.
Viện trưởng Viện Chiến lược và phát triển giao thông vận tải - GS.TS Lê Đỗ Mười cho rằng, việc dành một nguồn lực lớn từ ngân sách nhà nước để đầu tư hệ thống đường bộ cao tốc cũng đặt ra yêu cầu cần có các cơ chế, chính sách, mô hình phù hợp để thu hồi nguồn vốn hoàn trả ngân sách và tiếp tục tái đầu tư.
Hiện nay Bộ GTVT đã xây dựng và trình Chính phủ Đề án “Thu hồi vốn đầu tư của nhà nước đối với các đoạn đường bộ cao tốc do nhà nước đầu tư trên tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông”, đây sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng để có thể triển khai thu phí trên các dự án đường bộ cao tốc đầu tư từ nguồn vốn ngân sách trong giai đoạn tiếp theo.
Theo TS Lê Đỗ Mười, để sớm có thể nhân rộng mô hình khai thác, quản lý (O&M) đối với hệ thống đường bộ cao tốc, cần sớm triển khai dự án mẫu trên các đoạn tuyến đã khai thác ổn định (tiêu biểu là đoạn tuyến cao tốc TPHCM - Trung Lương) để có thể đánh giá, rút kinh nghiệm khi triển khai đồng loạt trên các dự án khác.
