Di tích hoang phế
Trại an trí Trà Kê tọa lạc thôn Tân Hội, xã Sơn Hội, huyện Sơn Hòa được UBND tỉnh Phú Yên có Quyết định xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh từ năm 2011. Thế nhưng nhiều năm nay, khu di tích này bị hoang phế, điêu tàn, hiện đang bị bao bọc trong vườn mía.
Được biết, Di tích lịch sử Trại an trí Trà Kê được Pháp xây dựng năm 1940, để làm Trại an trí nhưng thực chất, nơi này dùng làm nhà tù để giam cầm, cưỡng bức những nhà cách mạng yêu nước.
Tồn tại từ 1940 - 1945, Trại an trí Trà Kê đã giam cầm hàng trăm chiến sĩ cách mạng hoạt động trong Phong trào dân chủ 1930 - 1939 mà Pháp không có chứng cứ để bỏ tù; hoặc đối với những chiến sĩ đã mãn hạn tù nhưng bị chính quyền thực dân cho là nguy hiểm nên không thả về quê.
Sau sự kiện đảo chính ngày 9.3.1945, Nhật tuyên bố xóa bỏ quyền cai trị của Pháp, nhân cơ hội đó các đồng chí trong trại đã tự tổ chức giải thoát, rời bỏ trại.
Người dân địa phương gọi Trại an trí Trà Kê là "Đồn Pháp", do được xây dựng bằng đá trắng rất kiên cố. Sau giải phóng, nơi này không còn ai ở, qua thời gian thì các bức tường ở đây bị đổ sập chỉ còn lại móng nhà và cổng vào.
Khu di tích này hiện đang nằm trong vườn mía do ông Trần Hoài Nam (trú tại xã Sơn Hội) canh tác. Theo phản ánh, ông Nam dùng phương tiện cơ giới đào bới, san phẳng một công trình thuộc khu vực bảo vệ của di tích lịch sử xếp hạng cấp tỉnh Trại an trí Trà Kê.
Tổ liên ngành ghi nhận có xâm hại, Chủ tịch xã nói không
Trước thông tin phản ánh của người dân về việc hộ gia đình ông Trần Hoài Nam là người đang trực tiếp canh tác đất nông nghiệp trên đất thuộc Di tích lịch sử Trại an trí Trà Kê, tự ý dùng máy móc cơ giới dọn dẹp, cải tạo đất sản xuất trên khu vực đất di tích - ngày 4.5.2022, UBND xã Sơn Hội Quyết định thành lập Tổ kiểm tra liên ngành hiện trạng Di tích lịch sử Trại an trí Trà Kê. Qua kiểm tra hiện trạng tại di tích lịch sử Trại an trí Trà Kê, ngày 5.5.2022, Tổ kiểm tra đã kết luận: Hộ gia đình ông Trần Hoài Nam đã tự ý dùng phương tiện cơ giới đào bới, san phẳng một công trình thuộc khu vực bảo vệ của Di tích lịch sử xếp hạng cấp tỉnh Trại an trí Trà Kê. Kết luận được tất cả thành viên Tổ Kiểm tra liên ngành ký tên.
Tuy nhiên, trưa 6.9, trả lời phóng viên Báo Lao Động, ông Trần Ngọc Tây – Chủ tịch UBND xã Sơn Hội cho rằng: Ông Trần Hoài Nam chỉ đưa máy múc vào san sạt và dồn đống lớn đất, đá vụn xung quanh để cải tạo đất phục vụ việc canh tác, chứ không tác động phá hủy di tích.
"Do vì lâu nay di tích có hiện trạng như vậy nên vẫn tạo điều kiện cho ông Nam canh tác trồng mía trong đất di tích, khi nào Nhà nước yêu cầu thu hồi đất để tôn tạo di tích thì ông Nam sẽ trả lại đất cho khu vực di tích và hiện khu đất này đang được UBND xã quản lý", ông Tây cho biết.
Chiều 6.9, trao đổi về tình trạng trên, ông Tô Phương Bắc Chủ tịch UBND huyện Sơn Hòa cho biết: UBND huyện giao cho Phòng Văn hóa và Thông tin phối hợp với UBND xã đi kiểm tra, xác định lại mốc giới khu di tích và yêu cầu hộ ông Trần Hoài Nam dừng hoạt động canh tác sản xuất trên đất khu di tích, đồng thời dựng rào bao quanh bảo vệ di tích lịch sử cấp tỉnh Trại an trí Trà Kê.
