Điều chỉnh theo diễn biến thực tế
Theo phân tích của ThS Nguyễn Đăng Khoa - Khoa Kinh tế - Quản trị kinh doanh, Trường Đại học An Giang, vài năm gần đây, một số quốc gia trên thế giới đã có sự điều chỉnh về mức khởi điểm chịu thuế hoặc mức giảm trừ cho cá nhân người nộp thuế TNCN.
Các nguyên nhân điều chỉnh đều được các cơ quan thuế thực hiện dựa trên tốc độ tăng lạm phát trong năm 2020, 2021 cũng như tình hình dịch bệnh COVID-19 ảnh hưởng đến thu nhập của người dân chứ không phải do tiền lương tăng.
Tại Australia, cư dân nếu có thu nhập chịu thuế từ 18.200 AUD trở xuống trong năm thì không phải nộp thuế. Người nộp thuế khi nộp tờ khai thuế sẽ được khấu trừ một số khoản chi phí ra khỏi thu nhập chịu thuế của mình. Các khoản được khấu trừ hầu hết là các chi phí liên quan đến công việc và hoạt động đầu tư kinh doanh như chi phí đi lại, công tác, thiết bị dụng cụ phục vụ công việc, học phí nâng cao chuyên môn… nếu các khoản này không được chủ doanh nghiệp chi trả.
Trong năm tài chính 2021-2022, Chính phủ Australia đã điều chỉnh tăng mức giảm trừ thuế cho người có thu nhập thấp và trung bình bằng hình thức bù chi phí sinh hoạt.
Còn tại Thái Lan, người nộp thuế sẽ được giảm trừ cho bản thân mình là 60.000 bath/năm (tương đương 40 triệu đồng). Người nộp thuế còn được giảm trừ cho vợ, chồng 60.000 bath, cho con (tối đa 3 người) hay cha mẹ trên 60 tuổi 30.000 bath/mỗi người. Ngoài ra tiền lãi vay mua nhà trả góp, tiền bảo hiểm nhân thọ, học phí cho con, làm từ thiện... cũng được trừ vào thu nhập chịu thuế.
Năm 2022, các khoản giảm trừ vào thu nhập chịu thuế tại Thái Lan đều được điều chỉnh tăng.
Trong khi đó, TS Lê Quang Cường - Trưởng Bộ môn Thuế (Khoa Tài chính công, Đại học Kinh tế TP.Hồ Chí Minh) cho biết, thuế TNCN hiện có những vấn đề cần phải xem lại đó là giãn cách thu nhập giữa từng bậc thuế, khoảng cách hiện tại khá gần nhau, cần nới lỏng ra. Ngoài ra, theo TS Lê Quang Cường, mức thuế suất đối với thuế TNCN cũng cần cân nhắc lại.
“Mức độ thuế suất, đỉnh của chúng ta là 35%, ngang bằng với những nước phát triển hơn mình. Nên chăng là rút cái đỉnh đó thấp hơn. Mức thuế suất cao nhất hiện tại còn cao hơn mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp là 20%” - TS Lê Quang Cường nói.
Ông Cường cũng đưa ra mô hình giảm trừ gia cảnh ở một số nước phát triển, hay còn gọi là mức giảm trừ thuế ở một số nước. Một số nước phát triển như Mỹ đưa ra mức giảm trừ 15.000 USD nhưng cho 2 cách thức. Cách 1 có thể chọn ngay mức giảm trừ này. Nhưng cách 2 có thể chọn trừ theo chi phí (nhà cửa, đóng học cho con cái,...) rồi trừ theo chi phí đó, và cái hay là lấy hoá đơn thì người bán sẽ không thể trốn thuế.
Gợi ý đối với Việt Nam
Từ việc nghiên cứu thực tiễn một số nước, ThS Nguyễn Đăng Khoa cho rằng, tại Việt Nam, cần xem xét giảm bớt số bậc thuế và nới lỏng khoảng cách thu nhập giữa các bậc thuế. Dựa trên nghiên cứu biểu thuế của các nước, Việt Nam nên xem xét điều chỉnh còn 4 bậc thuế với các mức 5, 10, 20 và 30%.
Việc giảm bớt số bậc thuế sẽ giúp cho việc kê khai, thu nộp và quản lý thuế được dễ dàng hơn. Đồng thời, với việc điều chỉnh số bậc thuế thì việc giãn khoảng cách thu nhập giữa các bậc sẽ đảm bảo tính công bằng trong điều tiết thu nhập của luật. Theo đó, đề xuất mức thu nhập từ 60 triệu đồng/tháng trở lên mới phải nộp thuế theo bậc cao nhất 30%.
Các chuyên gia Viện Chiến lược và chính sách tài chính - Bộ Tài chính phân tích, việc quy định biểu thuế lũy tiến từng phần hiện hành chưa thực sự hợp lý, dẫn đến nhiều vướng mắc.
Theo đó, biểu thuế này nhiều hơn so với các nước trên thế giới, đồng thời mức độ giãn cách giữa các bậc thấp còn quá hẹp dễ dẫn đến nhảy bậc thuế, làm tăng số thuế phải nộp.
Ngoài ra, mức thuế suất cao nhất 35% hiện nay là khá cao, làm giảm tính cạnh tranh nội bộ quốc gia và quốc tế trong thu hút các nhà quản lý, nhà khoa học, nhân lực, lao động có tay nghề cao làm việc...
Trước đó, theo thông tin từ Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính), trong dự toán thu năm nay, cơ quan thuế dự kiến thu 118.075 tỉ đồng tiền thuế TNCN, tăng 4,1% so với năm 2021. Dù vậy, chỉ trong 7 tháng, theo Tổng cục Thuế số thu đã đạt 90,1%, tương đương 106.527 tỉ đồng.
Thuế TNCN là 1 trong 3 sắc thuế có kết quả thu tăng mạnh, gần cán đích cả năm bên cạnh thu từ nhà, đất (95,1%); thu cấp quyền khai thác khoáng sản (93,4%).
