Khu vực Bắc Bộ và Trung Bộ đang trải qua một đợt nắng nóng khắc nghiệt. Nhiệt độ quan trắc thường xuyên trên mốc 40 độ C. Song, nhiệt độ mặt đường còn lớn hơn rất nhiều, thậm chí cùng thuộc thủ đô Hà Nội, nhiệt độ ở từng quận lại có sự chênh lệch đáng kể.
Để lý giải về hiện tượng này, PV Báo Lao Động đã có cuộc trao đổi với TS.Mai Văn Khiêm - Phó Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu.
Tính đến hôm nay nắng nóng kéo dài đã 28 ngày. Ở Hà Nội, trong nhiều ngày nhiệt độ đo ở trạm quan trắc khoảng 39 - 40 độ C nhưng nhiệt độ đo được ở mặt đường lên đến con số gần 60 độ C. Xin ông lý giải nguyên nhân gây ra sự chênh lệch quá lớn giữa nhiệt độ mặt đường và nhiệt độ quan trắc. Yếu tố bê tông hoá và ít cây xanh có tác động như thế nào đến nhiệt độ?
- Vấn đề này có thể được lý giải do sự khác nhau về cách thức đo nhiệt độ của cơ quan khí tượng và cách đo thông thường ở mặt đường.
Nhiệt độ được cơ quan khí tượng công bố được đo trong lều khí tượng có độ cáo cách bề mặt khoảng 2m và theo quy chuẩn của tổ chức khí tượng thế giới.
Trong khi đó, bề mặt đường hấp thụ trực tiếp bức xạ mặt trời thì nhiệt độ thường cao hơn 3 - 4 độ C, thậm chí đến 10 độ hoặc hơn tuỳ tuộc vào tính chất mặt đệm. Quan trắc tại các bề mặt bê tông có thể đo nhiệt độ đến 55 - 60 độ C.
Về vấn đề tác động của yếu tố bê tông hoá và ít cây xanh có tác động như thế nào? Trong rất nhiều công trình nghiên cứu về khí hậu đô thị, đảo nhiệt đô thị,... đã chỉ rõ vai trò hấp thụ nhiệt của bê tông và vai trò điều hòa nhiệt độ của cây xanh.
Do vậy, trong thiết kế quy hoạch không gian đô thị, người ta thường xét đến các yếu tố vật liệu giảm hấp nhụ nhiệt và trồng cây xanh, tăng hồ điều hòa, vùi phun nước,… nhằm giảm tác động của hiệu ứng đô thị đối với nhiệt độ cao.
Riêng ở thủ đô Hà Nội, ghi nhận có những khu vực nắng cháy da, ngược lại có nơi lại dịu mát hơn. Vậy có nghiên cứu hay thực nghiệm quận nào là nơi nắng nóng nhất Hà Nội hay không, thưa ông?
- Khu vực nóng hơn là vùng nội thành và dịu mát hơn là vùng ngoại thành Hà Nội.
Trong một nghiên cứu gần đây của chúng tôi, nhiệt độ bề mặt ở Hà Nội được tính toán từ 21 ảnh vệ tinh Landsat-8 trong giai đoạn mùa hè (từ tháng 5 đến tháng 8) của các năm từ 2015 đến 2018.
Kết quả cho thấy rõ, các quận nội thành là nơi có nhiệt độ bề mặt cao nhất, với nhiệt độ bề mặt cao nhất phổ biến trên 46 độ C ở quận Hai Bà Trưng, Hoàn Kiếm, Đống Đa.
Với độ phân giải của bản đồ là 30 mét này, các điểm có nhiệt độ thấp hơn có thể nhận ra là gần với các khu vực hồ nước hoặc công viên.
Ông lý giải như thế nào về sự chênh lệch nhiệt độ dù ở cùng khu vực Hà Nội?
- Điều này là do trong nội thành với mặt đệm chủ yếu là các vật liệu hấp thụ nhiệt mạnh, khả năng lưu thông không khí kém, nguồn nhiệt bổ sung từ dân sinh (sử dụng điều hòa, máy móc,…).
Ngược lại, vùng ngoại thành có bề mặt được phủ bởi nhiều cây xanh, hồ điều hòa, lưu thông không khí tốt, …
Quá trình đô thị hóa đã làm nhiệt độ của các đô thị trên thế giới đều làm cho một số khu vực ở nội thành có nhiệt độ tăng nhanh hơn so với khu vực xung quanh, quá trình này được gọi là “đảo nhiệt đô thị” (Urban Heat Island), hay hòn đảo nhiệt để nói đến tác động của đô thị hóa làm nhiệt độ khu dân sinh cao hơn các vùng lân cận.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
