Nơi đầu nguồn cơn lũ…
Ngụ tại nơi hợp lưu giữa dòng sông Đà, sông Nậm Na kết hợp với suối Nậm Lay đó là Trạm Thủy văn Mường Lay. Để cho ra những bản tin cảnh báo về lũ lụt, góp phần giảm bớt thiệt hại do thiên tai gây ra, các cán bộ trạm đang ngày đêm cần mẫn với công việc “đo mưa đếm nước”.
Theo lời kể của anh Đoàn Duy Quân, Trạm trưởng Trạm Thuỷ văn Mường Lay: Trước đây, trạm thủy văn chỉ là một căn nhà cấp bốn cũ kỹ, chật chội. Thế nhưng, đây lại là một trong những trạm thủy văn được xếp hạng đặc biệt quan trọng (1 trong 12 trạm cấp 1) của cả nước với nhiệm vụ cung cấp thông tin, số liệu cảnh báo về lũ lụt cho khu vực Tây Bắc. Mỗi khi thực hiện việc quan trắc thủy văn, cán bộ trạm phải đu cáp treo ra giữa dòng sông rồi thả “cá sắt” (máy đo lưu lượng nước) mới có thể đo được lưu lượng nước…
Mùa mưa, nước lũ đầu nguồn lên nhanh và chảy xiết, dòng Đà Giang cuồn cuộn sóng dữ. Nhưng hằng ngày, các anh vẫn tỉ mỉ “bắt mạch” dòng nước rồi cập nhật số liệu gửi về trung tâm để bộ phận chức năng cho ra những bản tin dự báo chính xác nhất về tình hình mưa lũ.
Anh Quân chia sẻ: Mỗi lần trực là phải trực thâu đêm, vất vả nhất là mùa lũ phải đo mực nước mỗi giờ một lần, nên công việc cứ liên miên quanh năm suốt tháng. Làm nghề này chả mấy khi giấc ngủ được trọn vẹn nhất là vào mùa lũ. Cách 1 tiếng đồng hồ là anh em phải xuống sông để đo mực nước. Vào mùa bão lũ, nước lên nhanh, cứ 15 - 20 phút chúng tôi lại mặc áo mưa xuống sông làm nhiệm vụ. Từ trạm đi bộ xuống nơi quan trắc phải mất gần 20 phút, vì thế nhiều hôm mực nước lên nhanh, chúng tôi phải đành thức trắng đêm, ngồi dưới bờ sông để đo cho kịp.
“Có lần lũ lên nhanh, đi làm ốp (một ca gồm cả 4 người đi đo lưu lượng bùn cát trên sông) lại chỉ mang đèn dầu nên có người đã trượt ngã xuống dòng nước lũ cuồn cuộn, may mà bám được vào cành cây ven sông, nếu không đã mất mạng” - anh Đào Duy Quân tâm sự.
Giờ đây, khi các công trình thủy điện lớn được xây dựng trên dòng Đà giang, dòng nước nơi ngã ba sông lên xuống theo lộ trình đóng, xả lũ của thủy điện.
Mảnh ghép “bắt mạch” thủy văn…
Trạm Thủy văn Mường Lay có 4 cán bộ, quan trắc viên, mỗi người từ một vùng quê lên đây công tác. Câu chuyện về Trạm trưởng Đoàn Duy Quân khiến chúng tôi ấn tượng.
Chàng trai trẻ Đoàn Duy Quân, quê Vĩnh Bảo, Hải Phòng đã gắn bó với Trạm Thủy văn Mường Lay từ năm 2009. Đến năm 2016, Quân chính thức được làm Trưởng trạm. Những ngày đầu xa quê lên bám trụ với nghề, giao thông đi lại khó khăn, mọi chi phí nơi tái định cư thì đắt đỏ, chàng trai trẻ cũng không ít lần nhụt trí khi nhớ nhà, nhớ quê. 12 năm gắn bó với trạm, với tình yêu nghề sẵn có, Đoàn Duy Quân lại yêu mảnh đất Mường Lay này lúc nào không biết.
Anh Quân thổ lộ: Lắm lúc mình cũng tủi thân, đặc biệt những ngày lễ, Tết, những người làm ngành nghề khác được đi chơi, gặp gỡ bạn bè, người thân, mình thì ngồi ghi chép số liệu rồi lại đi đo mực nước, nghĩ mà buồn. Nhưng nghĩ đi nghĩ lại, đã chọn công việc này thì khó khăn đến mấy cũng phải hoàn thành nên anh em cán bộ trạm ai cũng dốc hết sức mình.
Sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống theo ngành khí tượng, ngay từ bé cô gái trẻ Hoàng Bảo Ngọc, quê Sơn La đã biết và đam mê về ngành Khí tượng thủy văn. Sau khi lớn lên, Ngọc đã chọn cho mình ngành “đo mưa, đếm nước” để theo đuổi đam mê và gắn bó. Lên công tác tại Trạm Thủy văn Mường Lay từ năm 2018, dù mới chỉ 3 năm gắn bó với nghề, Ngọc đã thấm những nỗi vất vả, nhọc nhằn của nghề khí tượng thủy văn.
Hoàng Bảo Ngọc cho biết: Cái nghề này cũng rất “ngược đời”, những lúc người ta cần phải trốn ông trời nhất thì lại là những khi chúng tôi phải chạy ra để đo mưa, đếm nước. Nhiều lúc, trời sấm chớp đì đùng, mưa lũ cuồn cuộn đi ra kiểm tra lều khí tượng một mình, mà tim cứ đập thình thịch.
“Mọi người ở đây cứ như một cái đồng hồ báo thức. Dù thời tiết thế nào, dù sức khỏe ra sao, cứ đến “cữ giờ” ấy là lại tự động lấy sổ sách và dụng cụ để đi quan trắc, ghi chép số liệu. Quen đến mức nó như ăn vào máu, chẳng cần nhìn lại đồng hồ nữa thì cũng vẫn khi khít thời gian” - Hoàng Bảo Ngọc tâm sự.
Bây giờ, Trạm Thủy văn Mường Lay đã được xây dựng khang trang. Trạm cũng được trang bị máy ADCP (máy đo lưu lượng tự động theo nguyên lý siêu âm) và canô nên mỗi lần đo chỉ cần dùng canô chạy ngang qua sông, chạy đến đâu sóng siêu âm sẽ thu nhận thông số về mặt cắt, tốc độ dòng chảy, lưu lượng... rồi truyền về máy tính và cho ra các thông số quan trắc. Song không vì thế mà công việc của các quan trắc viên nơi đây không còn khó khăn, bởi sông Đà luôn nổi tiếng hung dữ.
Tính chất công việc đòi hỏi các quan trắc viên luôn cẩn thận, tỉ mỉ bởi những con số, tình trạng thời tiết luôn đòi hỏi chính xác, chỉ một sơ suất nhỏ cũng sẽ gây ra hậu quả khôn lường. Những người con khí tượng cũng như những bác sĩ, dù không kê đơn, bốc thuốc nhưng cũng đo khám để “bắt bệnh” buồn vui của… ông Trời. Dù không ồn ào, hối hả như bao nghề khác, nhưng nó đòi hỏi ở họ đức hy sinh, sự tận tụy để vượt qua áp lực, hiểm nguy nhưng luôn thầm lặng của những người làm khí tượng thủy văn.
