Và giống chó khiến những nhà bảo tồn giống hoang mang là giống chó cộc đuôi (chó Cộc) - loại chó mà đồng bào Mông vùng cao Hà Giang và các tỉnh miền núi phía Bắc thường nuôi, và là một trong tứ đại quốc khuyển quý giá của Việt Nam, bên cạnh các giống chó khác như chó Phú Quốc, chó xù Bắc Hà, chó Lài (Dingo Đông dương).
Loài chó quý phù hợp với nhiều người dân
Trước đây anh Phan Hữu Chính (Đống Đa, Hà Nội) đã nuôi nhiều loại chó, từ chó ta đến chó nhập ngoại, nhưng từ một cơ duyên, anh Chính đã tiếp cận và nuôi một con chó Cộc, được chuyển từ vùng cao Hà Giang về Hà Nội.
Chia sẻ với chúng tôi, anh Chính cho biết, dòng chó Cộc có 3 kiểu đuôi là cộc tịt hẳn, cộc đuôi thỏ và cộc lửng. Cộc có đuôi dạng cộc tịt, là loại đuôi cộc bẩm sinh, dài chỉ khoảng 1 cm và chừa ra một phần lông cho có. Tuy vậy, nhưng chú Cộc có độ dài đuôi càng ngắn thì giá trị của chúng càng cao. Chó Cộc có loại thứ 2 là cộc đuôi thỏ, dạng này có đuôi vểnh lên y hệt như đuôi con thỏ. Loại đuôi cộc này có đuôi dài hơn so với loại thứ nhất, dài khoảng 3 đến 8 cm. Chó cộc lửng, đây là loại chó Cộc có độ dài đuôi dài nhất, khoảng hơn 10cm. Chó Cộc có 3 màu lông thuần điển hình là màu đen, màu vện hoặc màu hung nâu, đây là những màu được ưa chuộng nhất. Ngoài ra còn một số màu như màu lông trắng hay vàng nhạt tuy nhiên số lượng này không nhiều. Bên cạnh đó còn có loài chó Cộc đỏ rất quý hiếm và khó tìm nhất, chúng rất hiếm khi gặp vì sở hữu bộ lông màu đỏ sậm.
“Do sống ở những nơi hoang vắng ít người nên chó Cộc vẫn giữ nguyên được bản chất hoang dã của tổ tiên chó rừng. Đến khi đồng bào dân tộc Mông đã tìm ra chúng và đưa về thuần hóa với mục đích chính là để hỗ trợ họ trong việc săn bắt, chăn thả gia súc hay trông giữ nhà cửa, họ nhận thấy loài chó Cộc rất thông minh, bởi ngay từ khi sinh ra loại chó này khả năng ghi nhớ cực tốt khiến việc huấn luyện trở nên nhanh và dễ dàng hơn. Nổi trội nhất ở chó Cộc chính là khả năng định hướng và ghi nhớ đường rất tốt vì thế nên loại chó Cộc luôn là người bạn đồng hành của đồng bào Mông mỗi khi đi vào rừng” - anh Chính chia sẻ.
Cùng quan điểm với anh Chính, anh Nguyễn Tuấn Linh (Long Biên, Hà Nội) cung cấp thêm: “Do sinh ra và lớn lên ở vùng núi hoang sơ phía Tây Bắc nên chó Cộc có sức đề kháng tự nhiên rất tốt. Chúng rất ít khi bị mắc bệnh hoặc nếu có thì chỉ bị ở thể nhẹ rồi tự khỏi. Bên cạnh đó, khả năng thích nghi của loài rất tốt. Chúng có thể thích nghi nhanh với mọi điều kiện khí hậu khác nhau từ những ngày hè nóng bức đến những mùa đông lạnh giá. Đặc biệt, chó Cộc phù hợp với người dân thành phố, kể cả những gia đình sống ở các khu chung cư, bởi loại này sạch sẽ, không đi vệ sinh bừa bãi mà chỉ chọn những nơi chủ hướng dẫn; ít gây ồn ào, rất điềm tĩnh - chỉ khi nào có người lạ, con chó khác xâm phạm vào nơi ở của gia đình chủ và lãnh địa của nó thì loại chó này mới có phản ứng; không phá phách như các loại chó khác; nhịn đói, khát rất giỏi”…
Người bảo tồn giống chó quý hoang mang
Vừa qua, ngày 24-25.10, tại Hà Nội đã diễn ra sự kiện Đánh giá tiêu chuẩn giống cho giống chó cộc đuôi do VKA tổ chức. Điều đặc biệt tại sự kiện là hơn 300 con chó cộc đuôi có màu nâu đỏ đều bị loại bởi những quy định mới của VKA…
Anh Trịnh Kiên (Láng Hạ, Hà Nội) là một trong những chủ chó khi đi sự kiện thì phấn khởi, sau khi dự thi thì thất vọng. Anh Kiên cho biết: “Tham dự sự kiện, tôi mang đi con chó dòng F3 màu nâu đỏ (bố mẹ con này có giấy chứng nhận nguồn gốc, do VKA cấp). Tuy nhiên, tại sự kiện, con chó của tôi bị loại, không được cấp giấy chứng nhận nguồn gốc bởi giám khảo đưa ra bảng tiêu chuẩn mới, trong đó có những quy định về sắc tố lông, viền mắt, mũi… Theo bảng tiêu chuẩn mới, thì trên 300 con chó Cộc có sắc tố lông màu nâu đỏ, mép, mũi, viền mắt sáng màu đã bị loại”.
Điều mà những người nuôi chó Cộc bản địa bức xúc là VKA thay đổi bảng tiêu chuẩn mà không hề báo trước hay có động thái công bố rộng rãi trên cộng đồng…
Anh Kiên rất bức xúc: “Nếu biết được quy định mới về sắc tố của giống chó Cộc mà VKA đưa ra trước khi sự kiện diễn ra thì những người nuôi chó bản địa sẽ không mang chó đi tham dự. Đặc biệt, tôi thấy cho rằng, sự kiện được tổ chức có nhiều “sạn”: Khi chó được chấm xong, chúng tôi ra hỏi giám khảo “khác sắc tố màu” là gì? Thì cách giải thích của giám khảo còn quá chung chung không phân tích rõ được những lỗi loại bỏ; hàng trăm chủ chó nộp phí tham gia sự kiện (từ 750.000-1.000.000-1.500.000 đồng) cho ban tổ chức mà không có biên lai thu tiền theo đúng quy định của nhà nước”.
“Theo tôi, bảng tiêu chuẩn có bổ sung của VKA không dựa trên căn cứ nghiên cứu hay trắc nghiệm trên diện rộng về đặc tính của giống Cộc của Việt Nam. Vì vậy để xảy ra tình trạng trên 300 cá thể cộc màu nâu đỏ đều không đạt” - anh Nguyễn Hồng Phong (Tây Hồ, Hà Nội đánh giá.
Phản ánh với chúng tôi, nhiều người nuôi giống chó bản địa cho rằng, về việc cấp giấy chứng nhận cũng như chip cho loại chó Cộc hiện nay còn có nhiều bất cập.
“Theo tôi, việc quản lý, cấp giấy chứng nhận, chip về giống chó Cộc của VKA còn quá lỏng lẻo, phần nhiều dựa trên lời tự khai của nhà nhân giống mà không có bất kỳ động tác xác thực hay chế tài để kiểm tra độ trung thực của việc khai báo của chủ chó. Việc cấp giấy chứng nhận, chip và quản lý dễ dãi đã tạo lòng tham cho một số nhà nhân giống, làm chất lượng con giống ngày càng đi xuống; khiến việc bảo tồn chở nên hỗn loạn và có nguy cơ mất đi các đặc điểm tượng trưng của dòng chó quý này của Việt Nam” - anh Phong đánh giá.
Để tạo dựng một sân chơi chuyên nghiệp cho những người nuôi chó, góp phần nâng cao phong trào nuôi chó giống quý của Việt Nam lên ngang tầm với các nước khác trên thế giới, để người Việt Nam có thể dắt những con chó do mình sở hữu, do mình nhân giống ra tham gia vào các cuộc thi trên thế giới… nhiều người nuôi dòng chó Cộc cho rằng, VKA cần phải làm rõ hơn về bảng tiêu chuẩn về dòng chó quý của Việt Nam để mọi người hiểu rõ, không hoang mang; minh bạch hơn trong công tác tài chính; đồng thời quản lý chặt chẽ việc cấp giấy chứng nhận, gắn chip cho mỗi con chó…
