Bí quyết của người trong nghề
55 cái Tết gắn bó với nghề gói bánh chưng, bà Đặng Thị Mỹ Tho có thể coi là "chuyên gia" trong nghề gói bánh.
Bà chẳng thể nhớ mình đã gói được bao nhiêu chiếc bánh. Tuy nhiên, bà Tho nhớ nhất chính là bí quyết làm nghề được cha truyền - con nối từ nhiều đời ở làng Tranh.
Bà Tho cho biết, từ khi lên 7, bà đã được mẹ dạy cách chọn nguyên liệu. Theo đó, gạo nếp phải là gạo nếp cái hoa vàng mới hoặc gạo nếp nhung được mua từ huyện Hải Hậu (tỉnh Nam Định).
Đậu xanh được tuyển chọn của vùng An Khê (tỉnh Gia Lai), tuy hạt không to nhưng khi đánh ra có vị béo ngậy, vàng óng. Phần lá dong để gói bánh phải là loại lá tẻ, bản to, màu xanh mướt, không bị sâu, rách được trồng xung quanh làng.
Điều làm nên sự khác biệt của bánh chưng làng Tranh nằm ở công đoạn gói bánh. Người dân làng Tranh gói bánh bằng tay thay vì dùng khuôn mà vẫn đảm bảo chiếc bánh vuông vức, đẹp mắt.
Một chiếc bánh chưng “chín rền”, khi gói người thợ phải khéo léo để “đỗ trong gạo, gạo trong lá”, đôi tay gói phải chặt tay, không cần dùng lực ép mà bánh vẫn chặt, miếng bánh sau khi cắt nhân đỗ, thịt nạc luôn cân đối ở tất cả các phần.
Trung bình 1 tiếng, bà Tho có thể gói tới 100-150 chiếc hoàn toàn bằng tay mà không cần khuôn, một ngày gói được 1.000 chiếc đều nhau tăm tắp. Sau khi gói xong, bánh chưng sẽ được luộc trong nồi nước từ 10 -12 tiếng, khi nước cạn phải đổ thêm nước để bánh dẻo thơm, để được lâu.
Đến khi bánh có hương vị dẻo thơm của nếp cái hoa vàng, của đậu xanh An Khê, của thịt ba chỉ hoà quyện với hương thơm của lá dong xanh đánh thức mọi giác quan của người thưởng thức là đạt yêu cầu.
Ngoài việc chọn nguyên liệu tỉ mỉ, cách gói độc đáo thì cái tâm của người làm nghề ở làng Tranh cũng là bí quyết quan trọng trong chiếc kiềng 3 chân vững chắc tạo nên tên tuổi của làng Tranh. “Chúng tôi chấp nhận lấy công làm lãi, từ bỏ lợi nhuận trước mắt vì chúng tôi tự hào về cái nghề truyền thống của làng Trang mình - làng nghề đậm đà chất quê ngày Tết qua chiếc bánh chưng”, bà Tho nhấn mạnh.
Bánh chưng xuất ngoại
Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Văn Mão - Phó Chủ tịch UBND xã Duyên Hà - cho biết, làng Tranh Khúc hiện có 104 hộ làm nghề và 20 hộ chuyên làm bánh chưng xuất khẩu sang các nước như: Ba Lan, Nga, Đức, Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc.
Năm 2011, làng Tranh Khúc được UBND thành phố Hà Nội trao tặng bằng công nhận danh hiệu “Làng nghề truyền thống Hà Nội”.
Hiện nay, sản phẩm bánh chưng của làng nghề đã đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao và OCOP 4 sao, đáp ứng tính tất yếu của thời đại.
Về phương hướng phát triển làng nghề trong thời gian tới, UBND xã Duyên Hà sẽ gắn phát triển du lịch trải nghiệm, hướng tới giới thiệu mô hình sản xuất bánh chưng của làng nghề Tranh Khúc.
Vẫn là lá dong xanh, là gạo nếp cái hoa vàng, nhân đỗ xanh… nhưng bánh chưng làng Tranh vẫn đứng vững trong lòng biết bao người con đất Việt. Không chỉ gìn giữ giá trị truyền thống, chiếc bánh chưng cũng giúp cho người làm nghề ở làng Tranh Khúc có được cuộc sống no đủ.
Từng chiếc bánh gói trọn tâm tình cứ thế được chuyển đi khắp nơi trong thành phố Hà Nội và các vùng phụ cận, thậm chí là theo những chuyến bay vượt qua biên giới đến với cộng đồng người Việt Nam xa quê hương ở nước ngoài, mang trọn vẹn hương vị Tết Việt đến với bạn bè quốc tế.
