Theo các nhà văn hóa, mâm ngũ quả ngày Tết để dâng cúng tổ tiên, thể hiện lòng hiếu thảo và ước mong những điều tốt lành trong gia sự.
Tuy nhiên hiện nay, không phải gia đình nào, nhất là những người trẻ cũng biết chọn lựa các loại quả và bày biện mâm ngũ quả cho đẹp mắt.
Nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Cường (Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn văn hoá tín ngưỡng Việt Nam) hướng dẫn những cách bày mâm ngũ quả, để mang lại may mắn trong năm mới.
Nguyên tắc bày mâm ngũ quả
Theo nguyên tắc bày biện, mâm ngũ quả gồm 5 loại quả có màu sắc khác nhau. Sở dĩ chọn số 5 là vì từ xưa ông cha ta đã quan niệm Phú – Quý – Thọ – Khang – Ninh là những điều quý giá và luôn mong mỏi đạt được 5 điều này trong năm mới.
Ngoài ra, trên mâm ngũ quả người ta thường chọn 5 loại quả tương ứng với 5 màu sắc của các hành Kim - Mộc - Thủy - Hỏa - Thổ, tượng trưng cho mong ước được ngũ phúc: "Giàu có, sang trọng, sống lâu, khỏe mạnh, bình yên”.
Màu đỏ tượng trưng cho hành Hỏa, thường là các loại quả: Hồng, táo tây, thanh long…
Những loại quả có màu trắng như mận hoặc lê,… tượng trưng cho hành Kim.
Những loại quả như chuối xanh, đu đủ xanh, mãng cầu, quả na, sung, dừa, dưa hấu... tượng trưng cho hành Mộc.
Với hành Thổ có thể chọn những loại quả có màu nâu, nâu đất hay vàng như xoài chín, bưởi, quýt vàng, cam vàng...
Màu đen tượng trưng cho hành Thủy, có thể chọn những loại quả như nho đen hoặc các quả có màu tối, sậm.
Theo đó, 1 số loại trái cây thường dùng trong mâm ngũ quả ngày tết gồm có:
Chuối: Hình dáng nải chuối rất đặc trưng, giống với bàn tay nằm ngửa, biểu tượng cho sự bao bọc chở che. Theo phong thủy, chuối tượng trưng cho sự may mắn, đủ đầy. Do đó, cúng chuối trên ban thờ thần tài sẽ thu hút tiền tài, sự may mắn về mọi mặt trong cuộc sống.
Phật thủ: Hình dáng bên ngoài của trái phật thủ được ví với bàn tay của Đức Phật. Do đó, loại quả này được nhiều người sử dụng để cúng thần tài, với mong muốn luôn được các vị thần linh chở che và bình an vượt qua mọi sóng gió cuộc đời.
Đào: Người ta biết đến đào là loại quả đại diện cho sự trường tồn, bất tử. Ngoài ra, loại quả này còn là một trong những biểu tượng phong thủy được nhiều người yêu thích. Nó đại diện cho sự may mắn và thăng tiến. Bên cạnh đó, còn được nhắc tới là biểu tượng cho tình yêu và hôn nhân.
Cam, quýt, hồng là những loại quả không chỉ đẹp về màu sắc mà còn đặc trưng bởi mùi hương. Đó là tượng trưng cho sự thành đạt, phát triển về mọi mặt. Người ta tin rằng, các loại quả này sẽ đem đến may mắn, thịnh vượng cho gia chủ. Đồng thời, mùi thơm của các loại quả này có thể xua đuổi xui xẻo, mang điều lành đến cho gia đình.
Nho: Nho là biểu tượng của sự sinh sôi, nảy nở và đại diện cho sự thành công. Theo phong thủy, chùm nho là biểu tượng giải hóa các vấn đề liên quan đến sinh nở. Người ta dùng nho trong mâm ngũ quả ban thờ thần tài với hy vọng gia đình, con cái hòa thuận, khỏe mạnh.
Dứa: Dứa là loại trái cây mang mùi thơm cực kỳ đặc trưng. Hơn nữa, loại quả này mang ý nghĩa may mắn, thành công và thịnh vượng vững bền mãi về sau.
Đu đủ: Quả đu đủ là biểu tượng của sự sung túc, đủ đầy, thịnh vượng.
Dưa hấu: Trái dưa hấu căng tròn, mát lành hứa hẹn sẽ đem tới sự ngọt ngào và may mắn.
Ớt: Trái ớt với màu đỏ rực rỡ, sẽ đem đến nhiều may mắn, suôn sẻ trong làm ăn, trong cuộc sống.
Việc lựa chọn trái cây dâng cúng tổ tiên cũng là cách con người thể hiện lòng thành tâm của mình. Do đó, bạn nên cân nhắc và lựa chọn loại quả phù hợp. Vì khi thắp hoa lên bàn thờ cũng là cách bạn thể hiện lòng thành, sự kính tâm đến gia tiên.
