“Mang cuộc sống vào bài học - Đưa bài học vào cuộc sống”
PGS.TS Đỗ Ngọc Thống - Chủ biên Chương trình giáo dục phổ thông 2018 môn Ngữ văn, Chủ biên sách giáo khoa Ngữ văn lớp 6 - Bộ Cánh Diều - cho biết, cách đây hai năm, ngay từ khi hình thành bộ sách thì triết lý “Mang cuộc sống vào bài học - Đưa bài học vào cuộc sống” đã được tuân thủ một cách triệt để. Theo đó, việc hiện thực hoá tuỳ vào đặc trưng của từng bộ môn nhằm mang cuộc sống vào bài học. Nó cũng thể hiện tâm huyết của đội ngũ tác giả trong việc đổi mới việc dạy và học theo hướng phát triển năng lực, thực hiện nhiệm vụ đào tạo những thế hệ công dân toàn cầu, phục vụ cho mục tiêu phát triển đất nước vững mạnh.
Riêng với môn tiếng Việt, nội dung được xây dựng từ hiện thực của cuộc sống, phù hợp với tâm lý lứa tuổi, lựa chọn ngôn ngữ trong sáng dễ hiểu, văn bản gần gũi thiết thực với học sinh. Trong đó, một mặt phản ánh thực tế sinh động tâm lý lứa tuổi, mặt khác cung cấp vốn hiểu biết văn học. Như vậy, khi tốt nghiệp học sinh có được vốn hiểu biết văn hoá dân tộc.
Theo lộ trình, từ năm học 2021-2022 sẽ triển khai chương trình và SGK với lớp 2, lớp 6. Hai môn học rất mới xuất hiện từ lớp 6 là Lịch sử và Địa lý, Khoa học tự nhiên. Đây cũng là điểm mới mà sách giáo khoa hiện hành chưa có. Với các môn học tích hợp này, điều mà nhiều thầy cô hiện nay băn khoăn là việc dạy tích hợp sẽ được thực hiện như thế nào, khi giáo viên đã quen với việc dạy đơn môn.
Giải đáp những băn khoăn của giáo viên, PGS-TS Mai Sỹ Tuấn – Chủ biên CT Giáo dục phổ thông môn Khoa học tự nhiên 2018, Tổng Chủ biên sách giáo khoa Khoa học tự nhiên lớp 6-Bộ Cánh Diều – cho rằng, đối với môn tích hợp, khi làm chương trình, các tác giả đã bàn luận xây dựng môn Khoa học tự nhiên là môn tích hợp, còn Địa lý và lịch sử là môn học phối hợp. Ở Việt Nam, đây là môn học đầu tiên tích hợp, vì vậy để giáo viên có thể dạy được là một thách thức rất lớn. Việc viết sách lần này là mới và rất vất vả. Đây không còn là trách nhiệm mà còn cần có tình yêu thực sự với giáo dục mới có thể vượt qua.
“Tuy nhiên, dạy học tích hợp là nhu cầu phát triển năng lực, môn nào cũng vậy, vì chỉ có dạy học tích hợp thì mới hình thành phát triển năng lực được. Trên thế giới người ta dạy tích hợp lậu chưa? Tôi khẳng định, đối với môn học tự nhiên, để tìm ra nước nào không dạy là tích hợp rất khó. Dạy và học tích hợp nhưng không phải hỗn độn môn này với môn kia mà vẫn phải dạy đúng như thế, nghĩa là kiến thức hoá học vẫn phải là hoá học, sinh học vẫn phải là sinh học, không biến dạng đi đâu cả, chẳng qua là chúng ta tích hợp các kiến thức, liên kết tạo thành mạch kiến thức với nhau.
Dạy học tích hợp phải đảm bảo tính đa dạng, tính tương tác, tính hệ thống, quy luật vận động và biến đổi và tất cả những tính chất này là sợi dây liên kết với nhau. Dạy và học tích hợp có khó không? Chúng tôi đã nghiên cứu, xây dựng để phù hợp với chương trình dạy và học THCS và phổ thông”- PGS-TS Mai Sỹ Tuấn khẳng định.
Nhiều đổi mới trong kiểm tra đánh giá
Bên cạnh việc đổi mới chương trình, phương pháp dạy và học, thì đổi mới việc kiểm tra đánh giá cũng là yếu tố quan trọng để thực hiện thành công chủ trương chuyển từ nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang phát triển phẩm chất năng lực học sinh. Chia sẻ về điều này, PGS.TS Đỗ Ngọc Thống cho rằng, điều quan trọng nhất là phải chuyển từ dạy học nhồi nhét nội dung sang dạy tổ chức các hoạt động cho học sinh tự tìm tòi nghiên cứu. Thầy cô nên thường xuyên tổ chức các hoạt động thực hành trên lớp để học sinh tự tìm hiểu bằng chính tâm hồn, nhận thức của các em, lấy hoạt động của học sinh làm chính.
Đồng quan điểm, PGS-TS Mai Sỹ Tuấn cũng cho rằng, trong chương trình mới, SGK mới sẽ chú trọng đánh giá năng lực của học sinh. Điều này được tích luỹ qua cả quá trình học tập dài, có kết hợp giữa đánh giá thường xuyên và đánh giá định kỳ, khơi gợi khả năng liên hệ kiến thức của các em hơn là việc phải học thuộc, phải học ghi nhớ.
Với tư cách là một phụ huynh, Thạc sĩ Từ Thúy Quỳnh - Phó trưởng Phòng Thông tin dư luận Xã hội, Viện dư luận Xã hội, Ban Tuyên giáo Trung ương – đánh giá cao những tâm huyết của các tác giả biên soạn chương trình và SGK mới, với khát vọng đưa giáo dục Việt Nam sánh ngang với nền giáo dục hiện đại trên thế giới. Cho biết rất an tâm, nhưng bà Quỳnh cũng cho biết là phụ huynh kỳ vọng rất nhiều vào đợt đổi mới này, đặc biệt là phải tinh giản, giảm tải kiến thức, tránh việc ôm đồm quá nhiều kiến thức, để học sinh có hứng thú trong học tập.
Lựa chọn SGK cần đảm bảo công khai, minh bạch, đúng pháp luật?
Chủ đề làm sao để lựa chọn được bộ SGK tốt nhất, phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội, điều kiện dạy và học của từng địa phương cũng được các chuyên gia quan tâm, đưa ra nhiều kiến nghị tại buổi tọa đàm.
Bà Nguyễn Thị Mai Hoa - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội - cho biết: Dù có sự thay đổi trong thẩm quyền lựa chọn (Thông tư 01 theo Nghị quyết 88 giao quyền chọn sách cho cơ sở giáo dục; Thông tư 25 theo Luật Giáo dục 2019 thầm quyền chọn sách là UBND tỉnh), nhưng ngành Giáo dục đã có sự chuẩn bị sẵn sàng. Theo đó, Thông tư 01 được xây dựng cùng lúc với việc dự thảo Thông tư 25. Do đó, khi Luật Giáo dục 2019 có hiệu lực, ngay lập tức có Thông tư 25 ra đời, thay thế Thông tư 01. Quá trình triển khai, hướng dẫn của Bộ GD&ĐT cũng rất bài bản. Nhận định của bà Nguyễn Thị Mai Hoa, hiện các địa phương đang thực hiện đúng theo quy trình do Bộ GD&ĐT quy định. Tiếp tục phát huy vai trò của tổ chuyên môn, giáo viên, phụ huynh để có đề xuất lựa chọn SGK phù hợp nhất.
Để đưa được bộ SGK tốt nhất, phù hợp nhất đến với học sinh, tránh tiêu cực trong chọn SGK cũng phải đặt ra. Nhấn mạnh điều này, bà Nguyễn Thị Mai Hoa cho rằng cần những “bộ lọc” bảo đảm có SGK chất lượng. Theo đó, thực tế gần 1 năm triển khai chương trình mới với lớp 1 là kênh khẳng định rõ nhất bộ SGK nào có thể đi vào thực tiễn – khâu biên soạn các tác giải sẽ phải rất quan tâm việc này. Bên cạnh đó, Hội đồng thẩm định quốc gia với trách nhiệm, tinh thần làm việc cao nhất, qua sự lựa chọn của Hội đồng thì đương nhiên chúng ta phải có niềm tin sách đã bảo đảm chất lượng. Tuy nhiên, sách hay, chất lượng chưa hẳn đã là sách giáo viên chọn, vì SGK phải phục vụ việc dạy học, giúp giáo viên dễ dạy, học sinh dễ học…
