Hơn 10 năm loay hoay
Sở TN&MT TP Hà Nội vừa có báo cáo kết quả chương trình đo kiểm khí thải mô tô, xe máy cũ và đề xuất lộ trình kiểm định khí thải đang lưu hành trên địa bàn TP Hà Nội và thí điểm các giải pháp giao thông gắn kết với môi trường.
Qua đó, Sở đã đề xuất lộ trình kiểm định khí thải đối với xe máy có tuổi đời năm năm trở lên để hạn chế nguồn phát thải ra môi trường.
Cơ quan này đề xuất từ năm 2024 sẽ tiến hành kiểm định khí thải đối với xe máy có năm năm tuổi trở lên thông qua các trạm kiểm định đặt tại trung tâm bảo dưỡng xe máy trên địa bàn… Sở TN&MT TP Hà Nội cũng đề xuất lập 170 trạm kiểm định khí thải xe máy tại các trung tâm, cửa hàng bảo dưỡng xe máy để kiểm định khí thải đối với xe máy có năm năm tuổi trở lên.
Đây không phải lần đầu câu chuyện kiểm soát khí thải xe máy được nhắc tới. Bởi năm 2010, Đề án kiểm soát khí thải đối với xe máy được phê duyệt, Chính phủ giao Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) xây dựng lộ trình cụ thể để áp dụng.
Cụ thể, từ năm 2010 - 2013 thì bắt đầu tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân và phấn đấu đạt 20% số xe máy ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh tham gia kiểm định khí thải định kỳ.
Đồng thời, phải hoàn thiện mạng lưới cơ sở kiểm định khí thải xe máy với ít nhất 100 cơ sở ở Hà Nội và 150 cơ sở tại thành phố Hồ Chí Minh. Mục tiêu giai đoạn 2013 - 2015 là kiểm định đạt tiêu chuẩn khí thải từ 80 - 90% lượng xe tại 2 thành phố lớn này. Bên cạnh đó, phải mở rộng mạng lưới cơ sở kiểm định để 60% số xe ở các thành phố loại 1 và 2 đạt tiêu chuẩn khí thải.
Chính phủ cũng yêu cầu các bộ, ngành xây dựng, trình Chính phủ bổ sung quy định về xử phạt vi phạm hành chính đối với người điều khiển xe gắn máy không thực hiện kiểm định, xe không đảm bảo tiêu chuẩn về khí thải. Tuy vậy, kể từ khi Đề án được phê duyệt đến nay, việc thực hiện vẫn khá ì ạch.
Hiện nay, nhiệm vụ xây dựng lộ trình kiểm soát khí thải xe máy được chuyển từ Bộ GTVT sang Bộ Tài nguyên và Môi trường, rồi giao về cho Sở Tài nguyên và Môi trường các địa phương.
Trong văn bản gửi các tỉnh, thành phố đề nghị tăng cường kiểm soát ô nhiễm không khí và xử lý triệt để điểm nóng về ô nhiễm bụi, khí thải mới đây, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, thời gian gần đây mức độ ô nhiễm không khí tại một số đô thị lớn, đặc biệt là Hà Nội, TPHCM có xu hướng gia tăng, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.
Bên cạnh đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh thu hồi, loại bỏ phương tiện cơ giới cũ nát, lạc hậu, không đảm bảo tiêu chuẩn lưu hành, gây ô nhiễm môi trường trong thành phố.
Đến cuối tháng 12.2020, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược quốc gia bảo đảm trật tự an toàn giao thông đường bộ giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2045. Chiến lược đặt ra mục tiêu là giai đoạn 2020 - 2030 sẽ thực hiện kiểm soát phát thải khí thải định kỳ với xe mô tô, xe gắn máy có động cơ xăng tham gia giao thông. Tuy nhiên, để thực hiện được các mục tiêu, cần luật hóa và có các văn bản hướng dẫn dưới luật.
Từ lâu, ô tô đã có quy định về niên hạn sử dụng và kiểm soát khí thải thông qua các kỳ đăng kiểm định kỳ. Còn riêng với xe mô tô, xe gắn máy, đến nay vẫn chưa có quy định về niên hạn hay quy định về đăng kiểm để kiểm soát nồng độ khí thải ra môi trường.
Chưa thu hút được người dân
Cuối năm 2021, Hà Nội triển khai thí điểm 24 điểm đo kiểm khí thải xe mô tô, xe gắn máy cũ đang lưu hành; tư vấn, hỗ trợ người dân chuyển đổi xe máy cũ thải bỏ lấy xe máy mới. Chương trình được triển khai tại 8 quận, huyện, thị xã gồm: Hoàn Kiếm, Ba Đình, Hai Bà Trưng, Đống Đa, Cầu Giấy, Thanh Xuân, Hà Đông, Long Biên, Nam Từ Liêm, Sơn Tây và Thường Tín.
Sau một thời gian triển khai, hơn 5.000 phương tiện đã được “khám bệnh”. Tuy vậy, với khoảng trên 5,7 triệu xe máy đang lưu hành thì đây vẫn là con số còn rất khiêm tốn, đòi hỏi phải có những sự điều chỉnh phù hợp.
Bà Đào Thị Anh Điệp, Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường (Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội) cho biết, trên cơ sở kết quả triển khai đo kiểm và thu/đổi mô tô, xe gắn máy cũ đang lưu hành trên địa bàn thành phố, Chi cục Bảo vệ môi trường đang xem xét, đánh giá lại quá trình triển khai. Từ đó sẽ đề xuất giải pháp cũng như phân trách nhiệm của các sở, ngành để ban hành kế hoạch cụ thể.
Cũng theo bà Điệp, chương trình thí điểm đo kiểm khí thải mô tô, xe gắn máy cũ, nhằm mục đích xây dựng chính sách, theo tinh thần của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 là nhà sản xuất phải có trách nhiệm thu hồi sản phẩm thải bỏ.
Tuy nhiên, để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí do các phương tiện giao thông gây ra, Hà Nội cần hạn chế phát triển phương tiện cá nhân cũng như nghiên cứu phương án hỗ trợ về tiền, phí đăng ký xe mới… để khuyến khích người dân thay thế phương tiện cũ không đảm bảo tiêu chuẩn khí thải.
Đa số người dân ủng hộ chính sách kiểm soát khí thải xe máy
Sở TN&MT TP Hà Nội cũng cho biết qua khảo sát trực tiếp 3.867 chủ phương tiện xe máy ở Hà Nội cho thấy đa số người dân (86%) ủng hộ chính sách kiểm soát khí thải xe máy. Mức phí kiểm tra khí thải được đa số người dân chấp thuận trong khoảng 30.000-50.000 đồng/lần với tần suất một lần/năm. Có khoảng 29% người dân cho biết sẽ đưa xe máy cũ, thải bỏ tới các điểm thu hồi theo quy định.
