Kéo rừng về phố
Với cái tên “Một triệu cây xanh đô thị” tại Việt Nam, mục tiêu của dự án về số lượng cây xanh rất rõ ràng, thế nhưng cái làm người khác ngạc nhiên đó là tại sao lại trồng cây ở đô thị, nơi vốn dĩ chỉ dành cho những toà nhà cao tầng, sự hiện đại hoá và cây xanh được quy hoạch. Anh Hoàng Hải Sơn - nhân viên điều phối dự án - cho hay, trồng rừng ở rừng là điều lâu nay rất nhiều người làm, Chính phủ và mỗi địa phương đều có kế hoạch cho công tác này. Thế nhưng, cây và rừng ở tại đô thị lại có vai trò quan trọng không kém.
Dự án ra đời cũng chính từ thực trạng thiếu diện tích che phủ cây xanh trong 3 đô thị lớn ở Việt Nam là Hà Nội, Đà Nẵng và TPHCM, kéo theo đó là những hệ quả tác động đến môi trường, xã hội, sức khỏe và chất lượng sống của con người. Chương trình kéo dài 10 năm (từ 2020 - 2030) gồm nhiều dự án tại các địa phương. “Chúng tôi mong muốn tạo ra những khu rừng giữa lòng thành phố. Chúng ta hay nghe rừng là lá phổi xanh của trái đất nhưng điều đó có thể rất xa xôi vì các đô thị ở xa rừng. Vậy nên, chúng tôi muốn đưa rừng về phố, để mọi người nhìn thấy, cảm nhận và được hưởng thụ môi trường sống tốt từ cây xanh” - anh Sơn chia sẻ. Mục tiêu dự án là Hà Nội sẽ có 400.000 cây (tương đương 280ha), Đà Nẵng với 100.000 cây (tương đương 70ha), TPHCM 400.000 cây (tương đương 280ha), các thành phố khác: 100.000 cây (tương đương 70ha).
Chia sẻ thêm các căn cứ khoa học đã được nghiên cứu, anh Sơn cho biết, các hướng dẫn về rừng đô thị và ven đô của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Thế giới năm 2016 chỉ ra rằng, mặc dù các thành phố chỉ chiếm 2% bề mặt của hành tinh nhưng các thành viên của nó sử dụng đến 75% tài nguyên thiên nhiên. Thế giới đang bị đô thị hóa rất nhanh và đến năm 2050, 70% dân số sẽ sống ở các thành phố và thị trấn. Chính vì vậy, việc phát triển các khu rừng trong phố là cực kỳ cần thiết để cải thiện môi trường sống của mọi người.
Rừng và cây xanh đô thị nếu được quản lý tốt sẽ có những đóng góp vô cùng quan trọng cho việc lập kế hoạch, thiết kế và quản lý các vùng đất bền vững. Chúng sẽ giúp các thành phố an toàn hơn vì giảm lượng nước sau mưa bão và các tác động tiêu cực của gió, bão cát, ảnh hưởng của nhiệt từ bề mặt đất, góp phần thích ứng với biến đổi khí hậu đang ngày càng nghiêm trọng. Một đánh giá về rừng đô thị thực hiện bởi City of London chỉ ra rằng, 8 triệu cây xanh trong đô thị đã tạo ra lợi nhuận khoảng 132 triệu bảng Anh, giảm ô nhiễm không khí và có giá trị dự đoán khoảng 43 tỉ bảng. Một nghiên cứu khác ở Mỹ cho thấy, cây đô thị đã giúp loại bỏ 711,000 tấn ô nhiễm (tương đương 3,8 tỉ USD) mỗi năm.
“Vậy tại sao chúng ta không hành động ngay từ hôm nay, tạo ra những khu rừng ở phố để tiết kiệm những khoản tiền thuốc chữa bệnh cho mình vì sự ô nhiễm, bảo vệ nguồn nước” - anh Sơn lý giải về những động lực rất thực tế mà cây xanh, rừng mang lại cho con người.
Kết nối con người với thiên nhiên
Với những bằng chứng khoa học, không ai có thể chối cãi về sự hữu ích của cây xanh và việc trồng cây, thế nhưng một dấu gạch đầu dòng lớn khác mà dự án đặt mục tiêu là làm sao “sang tay” dự án này cho cộng đồng. Để làm được điều đó, họ đã lên kế hoạch thực hiện loạt hoạt động đi kèm, luôn lồng ghép các cuộc khảo sát, nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ để đánh giá lợi ích cây xanh, cung cấp thông tin dễ hiểu đến từng em học sinh cho đến chính quyền địa phương.
Đặc biệt, từng cái cây của dự án đến nay đều dựa vào nguồn lực và các giá trị của cộng đồng. Tất cả hoạt động của chương trình với sự đồng ý phê duyệt của chính quyền từ lựa chọn địa điểm, lựa chọn loài cây cho đến trồng và chăm sóc các công trình cây xanh đều có sự tham gia của người dân địa phương. Trong đó, ở mức cao nhất, cộng đồng ở những nơi có dự án đến sẽ cùng quyết định và cam kết quản lý cây sau khi trồng.
“Chúng tôi tin rằng chỉ có cộng đồng mới mang lại hiệu quả, làm tăng tính bền vững cho các tiểu dự án trồng cây. Chúng tôi hy vọng mình không chỉ trồng một hay một triệu cây mà từ những bước đi của dự án như tìm kiếm, kết nối những người thích trồng cây, yêu và hiểu biết về cây, những câu lạc bộ, đội nhóm tình nguyện ở các tỉnh thành đang thực hiện công tác tuyên truyền về môi trường, những nhà khoa học về lâm nghiệp, các trung tâm nghiên cứu về cây để cùng nhau tạo nên một cộng đồng “trồng rừng ở phố”. Khi càng có nhiều người biết và hiểu dự án thì chính người dân địa phương khi biết chỗ nào cần trồng cây có thể liên hệ với chúng tôi. Ngay cả chính quyền cũng sẽ thay đổi quy hoạch cho việc trồng cây, doanh nghiệp nếu muốn đóng góp cho cộng đồng xã hội có thể nghĩ đến các kế hoạch trồng cây. Tóm lại, đây là chương trình của mọi người và cộng đồng. Chúng tôi mong đến một ngày, chẳng cần đến bất kì dự án nào, từ sự kết nối đó, người dân sẽ trồng hàng triệu cây khác cho chính họ và thế hệ tương lai” - anh Sơn chia sẻ. Chính vì vậy, công tác tuyên truyền, giáo dục nhận thức về cây xanh đô thị được Trung tâm Green Việt chú trọng trong mọi hoạt động ở các tỉnh thành. Ở tại các trường học, dự án tổ chức những buổi sinh hoạt ngoại khoá cho các em học sinh. Tại các khu dân cư, dự án vận động từ hội phụ nữ, đoàn thanh niên đến các cụ cựu chiến binh tham gia trồng và chăm sóc cây. Tại Hà Nội, 4.300 cây ở huyện Chương Mỹ, Sóc Sơn, Quốc Oai được trồng dọc các con đường bằng nguồn kinh phí của hàng vạn người bỏ công sức ra chạy bộ gây quỹ. Tại TPHCM, 5 trường học với 50 cây xanh được trồng cùng với những giờ học ngoại khoá cho hàng nghìn em học sinh, để các em hiểu cây xanh là tổ của các loài chim, sóc, là thứ đầu tiên để gây dựng nên một hệ sinh thái rừng. Tại Quảng Nam, vườn cây sinh thái với 51 loại dành cho các em học sinh khuyết tật đã được dựng lên mà nhiều thầy cô cứ nghĩ “như giấc mơ”.
Anh Nguyễn Thanh Tuấn - thành viên của cộng đồng chạy bộ Đà Nẵng - nói rằng, bản thân anh và nhiều bạn bè đã tham gia nhiều chương trình chạy vì cộng đồng nhưng nhắc đến dự án “Một triệu cây xanh đô thị”, anh thật sự tâm đắc. “Rừng và cây xanh mà rộng hơn là môi trường gần như bao quát mọi thứ xung quanh đời sống chúng ta. Vì vậy, nếu mỗi người một bước chân, một cánh tay có thể giúp những đô thị thêm xanh thì đó cũng là hạnh phúc của chúng tôi” - anh Tuấn chia sẻ.
Còn với bà Đỗ Lê Tố Quyên - Giám đốc Trung tâm trẻ khuyết tật KiAnh Foundation, nơi có khu vườn sinh thái mang cái tên đẹp đẽ “Vườn ước mơ” - vẫn luôn dành sự biết ơn đến những người đã khai hoang, dựng nên khu vườn xinh đẹp.
“Khu vườn như một giấc mơ đẹp, mở ra nhiều kỳ vọng, bởi từ đây, các học sinh, những đứa trẻ không may bị khiếm khuyết cơ thể có thể học những bài học thực tế về thiên nhiên, nhận biết những màu sắc sinh động từ những bông hoa, cánh bướm, được ngửi hương vị phong phú hoa lá trong vườn và được quan sát, sờ, nắm và cảm nhận việc thật, vật thật. Chúng tôi hiểu được giá trị tuyệt vời của thiên nhiên trong việc trị liệu, cải thiện sức khoẻ, tâm lý, hành vi con người và là tiền đề để khám phá nguồn tài nguyên vô hạn cho giáo dục thực tiễn, kỹ năng sống dành cho trẻ có nhu cầu đặc biệt nên càng biết ơn những người thực hiện dự án. Đặc biệt, khu vườn mở ra sẽ thiết lập mối quan hệ cực kỳ quan trọng với thiên nhiên ngay từ những người trẻ, rất trẻ và lan toả những hành động thực tiễn để tạo ra sự thay đổi cần thiết trong lối sống có trách nhiệm và biết ơn” - bà Uyên chia sẻ.
