Trả lời phỏng vấn báo chí, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NNPTNT) Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh:
Miền núi phía Bắc với diện tích, quy mô rất rộng, đóng 1 vai trò hết sức quan trọng trong phát triển kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng và đặc biệt về vấn đề môi trường. Với hơn 10 triệu dân, các tỉnh miền núi phía Bắc có địa hình chủ đạo là vùng núi với độ dốc rất cao, địa hình cát cứ; là vùng có an ninh nguồn nước cho đất nước với các lưu vực sông lớn, trong đó có lưu vực sông Hồng.
Đây cũng là nơi đảm bản an ninh năng lượng, chủ yếu các hệ thống thủy điện lớn nằm ở vùng này. Đây cũng là vùng biên giới dài liên quan đến hệ thống sông quốc tế, đó là hệ thống sông Hồng. Chính vì thế, có thể nói là vấn đề an ninh trên các mặt về môi trường, thiên tai, năng lượng, về mọi mặt rất quan trọng ở khu vực này.
Thưa Bộ trưởng, những năm gần đây nhiều hình thái thiên tai khốc liệt như động đất, mưa đá trái quy luật, dông lốc, lũ quét… đã xảy ra tại miền núi phía Bắc. Ông đánh giá như thế nào về việc phòng, chống thiên tai cho vùng lãnh thổ có vai trò phên dậu này?
- Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: Từ đầu năm đến nay diễn ra các hình thái thiên tai trong vùng này với gần 100 dạng các đợt mưa đá cùng các dạng hình thiên tai xảy ra gấp đôi bình quân hàng năm. Điều này cho thấy tình hình thiên tai năm 2020 rất khốc liệt.
Gần đây và cho đến thời điểm này, tình hình lũ lụt ở Trung Quốc diễn ra rất khốc liệt. Theo dự báo của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, từ nay cho đến cuối năm tiếp tục có những hình thái cực đoan: Một là cùng với hạn hán trong tháng 6-7, tới đây sẽ là mưa lũ trong tháng 9 với dự báo có lượng mưa trung bình rất lớn. Đặc biệt, Viện Vật lý địa cầu dự báo, tới đây vùng này có khả năng xảy ra những trận động đất với cấp độ rất lớn.
Chính vì vậy, trước những dự báo về tình hình thiên tai như vậy, Bộ NNPTNT đã triển khai các chủ trương, chỉ đạo của Thủ tướng theo tinh thần hội nghị Phòng, Chống thiên tai khu vực phía Nam (tổ chức ngày 15.5) của Chính phủ, Bộ NNPTNT tổ chức Hội nghị phòng chống thiên tai các tỉnh miền núi phía Bắc để tiếp tục nhân cao hơn nhận thức của cộng đồng, nhận thức của toàn dân, của cả hệ thống chính trị, chuẩn bị tinh thần vào cuộc một cách quyết liệt để chủ động ứng phó với các tình hình diễn biến thiên tai có thể xảy ra từ nay đến cuối năm.
Thưa Bộ trưởng, ông nhận xét như thế nào về các dạng hình thiên tai gần đây và trong tương lai tại miền núi phía Bắc?
Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: Chúng ta có thể nhận dạng rõ vùng này có những thách thức rất lớn: Thứ nhất là dạng hình thiên tai về sạt lở đất, lũ ống, lũ quét. Đây là một dạng hình thiên tai mấy năm gần đây thường xuyên xảy ra. Chính dạng hình thiên tai này gây tỉ lệ thương vong đối với nhân dân chúng ta trong những năm vừa rồi trong trong lĩnh vực thiên tai cao nhất, có thể cao hơn cả các hình thái khác. Đây lại là vùng điển hình đặc trưng về kiểu địa hình và những hình thái hình thành nên sạt lở, lũ ống, lũ quét đối với vùng này.
Điểm thứ hai là nguy cơ rủi ro rất cao khi đây là vùng có những hồ thủy điện và thủy lợi lớn, có thể nói là lớn nhất trên toàn quốc. Do đó, tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro nếu công tác phòng chống, ứng phó của chúng ta không chủ động từ đầu thông qua hình thức liên hồ chứa, vận hành theo quy trình hài hòa một biện pháp tổng hợp thì dễ sinh ra những nguy cơ rủi ro rất cao.
Thứ ba là, mặc dù hiện nay đang hạn, đang nóng, nhưng tới đây theo dự báo những tháng cuối năm đi đôi với việc mưa lũ lớn, đi đôi với việc rồi đây vùng này cũng sẽ có những hình thái cực đoan khác là mùa đông lạnh. Có thể dự báo vùng này là vùng điển hình lúc nào chúng ta cũng phải chuẩn bị trước kịch bản ứng phó với 2 đầu cực đoan: Nóng nhất, lạnh nhất; hạn nhất, lũ nhất…
Những biện pháp nào cần được triển khai cấp bách để ứng phó với thiên tai, bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân, thưa Bộ Trưởng?
Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: Muốn làm được điều này, không có biện pháp nào khác là biện pháp chủ động tăng cường năng lực kể cả trong dự báo, cả trong ứng phó, cả trong phục hồi, trong tái sản xuất theo phương châm 4 tại chỗ.
Ở chính quyền cơ sở, nhân dân cơ sở nâng cao năng lực là một trong những biện pháp ban đầu quan trọng nhất quyết định.
Trong thời gian vừa qua, trước những tác động của biến đổi khí hậu, các hình thái thiên tai cực đoan xảy ra đòi hỏi chúng ta phải rà soát lại khuôn khổ pháp luật, cơ chế chính sách, những vấn đề trước mắt và những nhóm giải pháp lâu dài.
Một ví dụ toàn bộ cơ chế chính sách để làm sao phục hồi các đai rừng, các thảm rừng một cách nhanh nhất, chất lượng nhất sẽ liên quan đến rất nhiều chính sách. Điểm thứ hai là, rà soát tổng dân cư của chúng ta hiện nay đang được bố trí với những hình thái như hiện nay rõ ràng không đảm bảo an toàn, kể cả đối với dân cư, kể cả đối với sản xuất.
Tới đây, chính quyền địa phương của cả 13 tỉnh khu vực này phải tổng rà soát lại để đưa ra lộ trình, chương trình tổng thể; bố trí, sắp xếp lại dân cư đảm bảo tính an toàn cao nhất.
Mặt khác, phương thức sản xuất cũng phải đảm bảo thích ứng nhất theo điều kiện là bất kỳ nào xảy ra của những điều kiện bất thuận của thời tiết thì những hình thái sản xuất đó cũng góp một phần giảm thiểu rủi ro đến mức cao nhất.
Đi đôi với những biện pháp trước mắt chúng ta cần tính toán câu chuyện dài hơi hơn từ các chương trình, các dự án, cơ chế, chính sách để tiếp tục hoàn thiện thể chế, hoàn thiện cơ chế chính sách, hoàn thiện biện pháp chỉ đạo của từng cấp… tổng huy động nguồn lực. Trong đó, toàn thể nhân dân nâng cao ý thức cảnh giác, thường trực với phương châm là phát triển đi đôi với bền vững và có những biện pháp thích ứng rộng rãi...
- Xin cảm ơn Bộ trưởng
