Nhiều nhà đầu tư đang “sống dở chết dở”
Theo thống kê của Tổng cục Đường bộ Việt Nam cho thấy, hiện nhiều dự án BOT giao thông có doanh thu giảm sâu so với phương án tài chính như: BOT Thái Nguyên - Chợ Mới giảm 88%, cầu Hạc Trì giảm 57%, Quốc lộ 38 giảm 53%, BOT Quốc lộ (QL) 2 đoạn tránh TP.Vĩnh Yên giảm 48%, QL1 đoạn qua Bình Định giảm 35%, QL1 đoạn qua Quảng Ngãi giảm 33%... Theo phân tích của các chuyên gia, sự sụt giảm của các trạm BOT do phương án tài chính ban đầu của dự án đã không được tính toán cụ thể, không sát thực tế do đó rủi ro về doanh thu là điều khó tránh khỏi.
Theo đại diện Dự án BOT QL1 đoạn tránh thị trấn Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang (BOT Cai Lậy), hơn 5 năm qua, dự án không có bất cứ khoản doanh thu nào để thanh toán lãi vay, nợ gốc cho khoản vay 1.000 tỉ đồng vẫn đều đặn trả lãi hằng tháng cho ngân hàng.
Hiện doanh nghiệp dự án và nhà đầu tư tuân thủ mọi chỉ đạo của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, kể cả việc miễn, giảm giá vé với số lượng rất lớn cho các chủ phương tiện quanh khu vực trạm thu phí trên QL1 hoặc chấp nhận bổ sung thêm một trạm thu phí nữa tại tuyến tránh. Tuy nhiên, đến thời điểm này, khi dự án đã bước vào giai đoạn trùng tu, nhưng phương án tái thu phí hoàn vốn vẫn chưa được phê duyệt.
Trước khi nhận dự án, liên danh nhà đầu tư đã được Bộ GTVT thông báo là phương án đặt trạm thu phí trên QL1 để thu cho cả tuyến tránh đã nhận được văn bản đồng thuận của HĐND, UBND tỉnh Tiền Giang về vị trí đặt trạm trên QL1 hiện hữu. Đây là lý do quan trọng để nhà đầu tư yên tâm bỏ vốn, cũng như thế chấp các tài sản của doanh nghiệp và quyền thu phí để vay vốn ngân hàng.
Nhưng trên thực tế, trước áp lực của dư luận, phương án thu phí ban đầu không thể thực hiện được đã đẩy Dự án BOT Cai Lậy rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Nếu tiếp tục duy trì trạm trên QL 1 thì sẽ lại sớm vỡ trận do vấp phải sự phản ứng của một bộ phận người dân, nhưng chuyển trạm vào đường tránh như yêu cầu của địa phương, thì cầm chắc thất thu, phá sản phương án tài chính.
Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư, Thương mại và Xây dựng giao thông 1 (Trico) - ông Lương Quang Thi - cho biết, khi xây dựng dự án, doanh nghiệp đã tính rất kỹ về phương án tài chính, vị trí đặt trạm rồi mới làm, nên nếu thay đổi thì dự án chắc chắn sẽ đổ vỡ. Do đó, các cơ quan quản lý nhà nước cần sớm có giải pháp tháo gỡ, kể cả việc xem xét mua lại dự án, bồi hoàn thiệt hại cho nhà đầu tư.
Cũng theo ông Thi, hiện toàn bộ khoản vay đầu tư vào Dự án BOT Cai Lậy của Trico đã bị ngân hàng đưa vào diện nợ xấu, đẩy các nhà đầu tư phải đối diện với nhiều hệ lụy tài chính - tín dụng, dù lỗi không thuộc về phía họ. Bản thân ngân hàng tài trợ vốn cũng đang phải đối diện với rủi ro lớn khi khoản vay được các nhà đầu tư thế chấp bằng chính quyền thu phí dự án.
Tránh hiệu ứng Domino
Ngoài dự án BOT Cai Lậy, hiện còn một số dự án cũng đang gặp vấn đề về vị trí đặt trạm thu phí nhưng nhiều năm nay vẫn chưa được xử lý dứt điểm như: Dự án BOT Mở rộng, nâng cấp QL14 qua tỉnh Đắk Lắk; Dự án QL3 mới; Dự án BOT Quốc lộ 91; Dự án BOT cầu Hạc Trì; Dự án BOT cầu Thái Hà; Dự án tuyến tránh phía Tây Thanh Hóa.
Tại dự án mở rộng, nâng cấp QL14 qua tỉnh Đắk Lắk, do các phương tiện chuyển sang đi tuyến tránh thị xã Buôn Hồ chạy song song do Nhà nước đầu tư và do không được tăng phí như lộ trình, nên doanh thu thu phí hoàn vốn cho dự án hiện chỉ bằng 50 - 60% so với phương án tài chính.
Khiến khoản tín dụng 669 tỉ đồng mà nhà đầu tư vay của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam đã bị chuyển thành nợ xấu. Đại diện nhà đầu tư, Công ty Quang Đức cho rằng, việc khoản vay bị chuyển thành nợ xấu đã khiến doanh nghiệp gần như không còn cơ hội để tiếp cận các khoản vay thương mại cho dự án mở rộng, nâng cấp QL14 qua tỉnh Đắk Lắk, cũng như các dự án khác của doanh nghiệp. Gánh nặng nợ nần ngày càng gia tăng do nguồn thu ngày một sụt giảm, trong khi doanh nghiệp vẫn phải thực hiện các nghĩa vụ như trả lương cho người lao động và bảo trì, duy tu tuyến đường.
Để gỡ khó cho các doanh nghiệp dự án, thời gian vừa qua, các cơ quan chức năng đã đưa ra nhiều giải pháp để sớm tháo gỡ khó khăn cho các dự án BOT đang đứng trước nguy cơ vỡ phương án tài chính với nguyên nhân khách quan, thậm chí thuộc trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước.
Theo các chuyên gia, việc không tăng phí theo đúng lộ trình của hợp đồng BOT đã ký cùng với việc bị chia sẻ lưu lượng phương tiện đã khiến nhà đầu tư không đủ tài chính để duy trì hoạt động, trả nợ vay ngân hàng và thực hiện nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước.
Thực tế hiện mới có 2 trạm được điều chỉnh tăng giá phí (Dự án Xây dựng hầm đường bộ Phước Tượng Phú Gia - Trạm thu phí Bắc Hải Vân và Dự án Xây dựng hầm Đèo Cả QL1 - Trạm Đèo Cả), các dự án còn lại chưa được điều chỉnh tăng theo lộ trình quy định tại hợp đồng dự án. Điều này càng làm gia tăng lỗ và nợ của các nhà đầu tư BOT đường bộ.
Một số doanh nghiệp cho rằng, Nhà nước cần sớm có phương án cho tiếp tục thu phí với mức giá mới hoặc hỗ trợ tài chính trực tiếp cho nhà đầu tư.
Nếu không được tháo gỡ kịp thời sẽ dẫn đến phá sản và các khoản nợ sẽ đổ lên vai các tổ chức tín dụng.
